Rexx Sineması’nın Yıkımına Tepkiler Sürüyor

İstanbul’un Kadıköy ilçesindeki Rexx Sineması, kent belleğinin önemli sembollerinden biri. Tarihi 1873'e dayanan ve sinema olarak 1962'de hizmet vermeye başlayan mekân, Covid-19 salgınının etkili olduğu 2020'de kapatılmış ve daha sonra bir daha açılmamıştı. Ağustos 2024'te İstanbul Kültür Varlıklarını Koruma Kurulu, Rexx Sineması'nın "korunması gerekli kültür varlığı olmadığı" yönünde karar almıştı.

BirGün’den Tuğçe Çelik’in haberine göre; yapının hem "riskli yapı" olması hem de kurul kararının etkisiyle yıkımının önü açılmış, yurttaşlar yaşananlara tepki göstermişti. Kadıköy Kent Dayanışması ve Kadıköy Halk Temsilcileri Meclisi'nin çağrısıyla karara tepki gösteren Kadıköy halkı ve sanatçılar, 14 Ekim'de bir araya gelmiş ve "Binanın rant için yıkılmasına engel olacağız" açıklaması yapmıştı. Uzmanlar, Rexx Sineması’nın önemini ve yasal süreci anlattı.

Rexx Sineması’nın akıbetini belirleyecek olan ikinci bilirkişi raporunun henüz tebliğ edilmediğini söyleyen Yüksek Mimar Mücella Yapıcı, "Yapının içinde bulunduğu alan hem 3. Derece Arkeolojik Sit Alanı hem de Kentsel Sit Alanı. 6306 Sayılı Yasa çıkınca yapı ‘riskli yapı’ ilan edildi ve yıkılacağını öğrendik. Yapının tescili için kurula gittiğimizde ‘Bu yapının tescil edilmesine gerek yok’ kararı alındı. Ayrıca ‘riskli yapı’ kararı da olunca yıkımın önü açıldı. Yıkımı durdurmak için kurulun kararını mahkemeye verdik, ‘Henüz yıkım kararı yok, yürütmeyi durdurun’ dedik. Kurul ikinci bilirkişi raporunun beklenmesine karar verdi. Üç bilirkişiden oluşan heyetle keşfe gittik. Ancak bilirkişi raporu tebliğ edilmedi." dedi.

Yapıcı şöyle konuştu:

"Emek Sineması, Saray Sineması, nereye bakarsanız bakın kimliğini kaybeden bir kent var ortada. Rexx Sineması boyutuyla, mimarisiyle, sinemanın dışarıdan algılanışıyla, sinemanın içinden dışarının algılanışıyla çok özel bir yerdi. Mesele gelip ranta dayanıyor. Pek çok yapıyı ihya ediyorlar, bu binayı mı koruyamayacaklar?"

Rexx Sineması’nın köklü geçmişine vurgu yapan Sosyolog Prof. Dr. Tül Akbal Sualp ise şunları kaydetti: "Kadıköy’deki Rum cemaatinin arsasında bir tiyatro olarak 1873'te yapılır. Afife Jale'nin 22 Nisan 1920’de sahneye çıktığı Apollon Tiyatrosu, 1930’larda ise Hale Sineması olur. Bu yapı 1960 başında yıkılır, yerine Rexx Sineması gelir. Mimar Maruf Önal tarafından modern ve yalın bir sinema binası olarak tasarlanır. Sonunda Marx, ‘Kapitalizmin zamanı, mekânı temellük eder’ der ya, öyle olur. Bir mekânın taşıdığı tarih, hatıralar, anlamlar, deneyimler, onların hikâyeleri de ele geçirilir, hiçleştirilir. Bu amansız ve eşit olmayan bir mücadele. Bir taraf ele geçirir, hiçleştirir, kendileştirir. Karşısında bu kocaman deneyim ufkunun sadece küçük bir parçası öfkelenir, direnir. Birileri belki buradaki yanlışları bulur."

Kent hafızasından parçalar kayboluyor
Sakarya Üniversitesi’nden Dr. Doğuşcan Göker de "İstanbul’un kapısı sokağa açılan sinemaları kaybetme furyası Rexx Sineması ile sürüyor." dedi. "Sinemaya gitme hali, bireyin kente karışma ve kentli olma durumunu belirleyen önemli unsurlardan biri." diye konuşan Göker, şöyle devam etti: "Evden çıkıp sinemaya gidilen, sokakta olunan ve kentin gündelik yaşayışına karışılan o hâl, uzun süreler İstanbullu olmanın şartlarından birini oluşturdu. 1908’de ilk yerleşik sinema salonuna kavuşan kent, artık AVM’lerin tepesindeki konforlu ama kent için anlamsız yapılara yerini bıraktı. Sinema, yerinden ayrılıp bir AVM’nin içine sokulduğunda kentle olan ilişkisini kaybediyor; franchise ürünler satan hamburgerci ya da kıyafet dükkânı kadar sıradan bir nesne haline geliyor."

Haberin tamamına linkten ulaşılabilir.