Son 10 Yılın 10 Mimari Eğilimi

Kaliforniya merkezli San Francisco Chronicle gazetesinde kentsel tasarım yazıları yayımlanan John King, hazır 2010'a başlamışken son on yılın mimarlık eğilimlerini sıralıyor. King'in Kaliforniya odaklı "eğilim listesi"ni oluşturan başlıklar, dünyanın herhangi bir ülkesinden örnekler verebileceğimiz tanıdıklıkta terimlerden oluşuyor.

İşte başlıklar: 1. Sürdürülebilirlik; 2. Yüksek-Daha Yüksek Binalar; 3."İkon"; 4. Cam; 5. Yıldız Mimarlık (Starchitecture); 6. Kütüphaneler; 7. Yapay Şehircilik; 8. Modern Mimari Nostaljisi; 9. Akıllı Büyüme; 10. Yüksek Tasarım Ürünü Ekonomik Konutlar

"İnşaat sektörü hızını giderek kaybederken ve tasarım şirketleri elemanlarını bir bir işten çıkarırken, birkaç yıl öncesinin Büyük Planları da -ikonik müzeler, stratosfere varan kuleler- raflardan tozun dijital muadilini topluyor" sözleriyle yazısına başlıyan John King sonrasında şöyle bir öykülemeye gidiyor: "Öyle bir dönem oldu ki, mimarlık her zaman olduğundan daha çekici ve daha moda bir şey haline geldi; çoğunlukla da üç boyutlu bir pazarlama aracı muamelesi gördü. Hatta üzerinde yaşadığımız dünyayı şekillendiren, çevre ve kent kültürüne uzun süreli etkileri olan bir sanat biçimi."

Bu saptamadan yola çıkan King, mimarlık dünyasının geçirdiği bu 'gerilim'li 10 yıla özgü 10 eğilimi sıralıyor:

1. Sürdürülebilirlik: Önceleri bir yan hareketten ibaret olan bu "çevre dostu olma arayışı", tasarıma dayalı meslekler tarafından kucaklandı. Kaliforniya Bilim Akademisi'nin "yaşayan çatısı" gibi üst düzey hareketlerle de desteklenince, rakip mimarlar da benzerini uygulama zorunluluğu hissettiler. Tabii burada abartılı tanıtım kampanyasının rolü yadsınamaz. Ama bunun geleceğin akımı olduğu da kuşkusuz, nitekim yaygınlaştı.

2. Yüksek-Daha Yüksek Kuleler: New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'nin korkunç yıkımının ardından, mimarlık âlimleri gökdelen çağının sona erdiğini ilan etmişti. Ardından gökdelen çılgınlığı büyük bir yükselişe geçti. Bunun en abartılı örneği de 4 Ocak 2009'da resmi açılışı yapılan 828 metrelik Burj Dubai (yeni adıyla Burj Khalifa).

3. "İkon": 2007 yılında San Francisco'da bir yarışma düzenlenerek katılımcılardan "kentin siluetini yeniden tanımlayacak ikonik bir yapı" tasarlamaları istendi. Yarışmanın galibi Transbay Terminali'ne yapılması düşünülen 305 metrelik dikilitaş oldu. Projenin uygulanıp uygulanmayacağını ekonomik durum belirleyecek.

4. Cam: Son son dikilen kuleler arasında granitin modasının geçtiği ve eğilimlerin farkında olan mimalar ile gayrimenkul geliştiricileri arasında bu kez "cam"ın moda bir söz haline geldiği görülüyor. Aslında bunun bile eskimekte olduğu söylenebilir; teknolojinin sağladığı olanaklarla, ultra saydamdan kızıl maviye kadar uzanan çeşitlemeler yaratılıyor.

5. Yıldız Mimarlık (Starchitecture): Dünya Ticaret Merkezi'nin yeri için düzenlenen mimari tasarım yarışmasını Daniel Libeskind'in kazanmasının ardından "yıldız mimar" teriminin kullanımı yaygınlık kazandı. Frank Gehry'nin 2005'te popüler çizgi dizi "The Simpsons"da görünmesiyle birlikte de tavan yaptı. Geçtiğimiz on yılın sonunda, tüm büyük ölçekli kentlerin bir "yıldız" mimar tarafından yapılmş, reklam kokusu içeren -çoğunlukla da "ikonik" sonuçlar doğurmayan, hatta tuhaf denilebilecek- binaları oluştu. 



 
6. Kütüphaneler: King, her ne sebeple olursa olsun - modası geçmiş eski hizmetleri sunma, milli gurur kaynağı olma vb- , kentlerde küçüklü büyüklü yeni kütüphanelerin açılmaya devam ettiğini belirtiyor. (Türkiye'de bu eğilim pek görünür olmasa da, özel sektörün kültür endüstrilerine yönelmesi ile birlikte yeni müzeler ve kültür merkezleri açılıyor. Bunlara bağlı kütüphaneler veya bu eğilimin enerjisiyle yeni bağımsız kütüphanelerin açılması söz konusu.)

 







7. Yapay Şehircilik: Bu eğilimi şöyle açıklıyor John King: "Merkezi / iş merkezi olmayan bir kent ne yapar? Basit: Altı dükkânlardan, üstü de konut ve ofislerden oluşan sahte bir kent inşa edilir."

8. Modern Mimari Nostaljisi: 1960'larda tarihi yapıların korunması eğilimi ile birlikte, eski binaların yıkılarak yerlerine "modern" yapıların yapılması tepkiyle karşılanır oldu. Günümüzde ise, modernizmin hayranları koruma yasalarını kullanarak modern yapıların yıkımını önlemeye çalışıyor.

9. Akıllı Büyüme: Yani varolanın aksine... Bu terim, banliyölere doğru yayılmanın dışında başka bir şeyler yapılmasını savunan çevrelerce beğeni kazandı. Bu eğilim, toplu ulaşımın yakınında yer alan yoğun kentsel gelişimler ile değerli tarım arazileri ve açık alanları koruyan bölgesel planlama unusurlarını içinde barındırıyor.

10. Yüksek Tasarım Ürünü Ekonomik Konutlar: King, düşük gelirliler için üretilen yeni yapıların kentin en "keskin" yapıları olduğuna dikkat çekiyor. Neden: Mimarlar ve kâr amacı gütmeyen geliştiriciler, kent için doğru olanı yapmanın ötesinde bunu, belli bir stille ve çevre kentsel dokuyu güçlendirecek yönde yapmayı tercih ederek kenti "kutsuyorlar".

Son on yılın on mimari eğilimi listesine okurlardan da eklemeler gelmiş. İşte yazarın "unuttuğu" eğilimlere okurlardan birkaç ek:

- Merkezi ve yerel yönetimlerin mimarlık ve yapılar için sınırsız bütçelerinin olması;

- Modern konut mimarisinin kesinlikle ruhsuz olması;

- Yeni tasarımlarda ve eski tasarımları güçlendirmede metal çıkma ve metal destekleyicilerin "heykelsi" öğeler olarak kullanımı;

- Kurullardan onay alam süresi veya maliyetler nedeniyle tarihi değere sahip eski yapıların içlerinin yıkılması ve cephelerinin yeniden kaplanması;

- Evlerin nasıl ele alındığına ilişkin büyük değişimler: lüks ve sürdürülebilirlik terimlerinin kötüye kullanılması sonucu evlerin gayrimenkule dönüşümü; izlenen politikalarla gayrimenkul geliştiricilerinin konut sakinlerinden daha çok fayda sağlaması; 'yeşil kent'lerden bahsederken, daha çok ağaç kesilmesi ve kentin griye dönüşmesi.