Su Mültecisi Olmamak için Tek Çare Tasarruf

Önümüzdeki otuz yıl kişi başına su tüketiminin yarı yarıya azalması bekleniyor. İstanbul'da dün başlayan Dünya Su Forumu'na katılanlar daha şimdiden duş yaparken muslukları kısmaya başlamış. Fakat bu, işin tali ve sembolik kısmı. Türkiye'nin suyunun yüzde 70'inin tarımsal sulamada kullanıldığı düşünülürse asıl kırsal alanlarda tasarrufa ihtiyaç var. Kıtlık çekenler arasında Türkiye yer almıyor. Ama önlem alınmazsa Türkiye'de de "su mültecileri" türeyebilir. Bu yüzden kanalizasyon sularını arıtmak da dahil pek çok yöntem deneniyor. Forum ve su kıtlığı tehdidi ile ilgili sorularımızı yanıtlayan Çevre ve Orman Bakanı Veysel Eroğlu, önümüzdeki tehlikeyi küçümsemememiz gerektiğini söylüyor. Genelde siyasilerin -daha çok iktidarda olanların- çok iyimser ve vaatkâr konuştukları bilinir. Su konusunda tecrübeli olan Eroğlu ise temkinli:

Acil eylem planı hazır

Küresel iklim değişikliklerine bağlı olarak su kaynaklarının tükenme riskine karşı aldığınız önlemler neler?

Şu anda dünyada tatlı su kaynaklarının yüzde 1'i kullanıma müsait durumda. 2007 itibariyle ülkemizde kişi başına düşen su miktarı 1600 metreküptür ve gelişmiş ülke ortalamalarının altında kalan bu rakam Türkiye'nin su zengini bir ülke olmadığı anlamına gelmektedir. Gerekli yatırımlar yapılmadığı takdirde ülkemizin su sıkıntısı yaşaması kaçınılmazdır. Öncelikle bütün illerimizin içme suyu ihtiyaçları tespit edilerek, 2008-2013 arasını kapsayan "İçme Suyu Acil Eylem Planı" hazırlandı. Eylem Planı ile 2013'e kadar acil, 2023'e kadar da uzun vadeli su ihtiyacını karşılayacak tesislerin tamamlanması planlanıyor. Havzalardaki sulama suyu ihtiyacına yönelik olarak ise "Sulama Eylem Planı" ortaya konuldu. Bu çalışma, Türkiye'de ilk defa yapıldı. Artık nerede ne kadar suya ihtiyaç var, havza genelinde ne kadar su var bileceğiz ve buna göre hareket edeceğiz.

Bütüncül havza

Su kaynaklarının yönetiminde çok başlılığı önlemek için idari bir düzenleme düşünüyor musunuz?

Su kaynaklarının tek elden yönetilmesi, kurumlar arası koordinasyon eksikliği ve yetersizliğini ortadan kaldıracağı için çok önemlidir. Gelişmiş ülkelerde de su kaynakları bütüncül şekilde, tek elden yönetiliyor. Biz buna "Bütüncül Havza Yönetimi" diyoruz. Bugün Hollanda'ya bakıldığında "Bütüncül Havza Yönetimi" yaklaşımı sayesinde problemler çözülmüştür. Su kaynaklarının bütüncül şekilde, tek elden yönetilmesi de önemli bir tedbirdir. Su artık sadece tabii değil, sosyal ve ekonomik bir kaynak olarak da tanımlanmaktadır. "Bütüncül Havza Yönetimi" yaklaşımı ile su kaynakları çevre bütünü içinde değerlendirilmektedir. Bu çerçevede ülkemizde de her akarsu havzası için koruma eylem planı hazırlanıyor

'Su temel bir insan hakkı'

Açık Radyo'nun Yayın Yönetmeni Ömer Madra küresel ısınma konusunda Türkiye'deki en duyarlı isimlerden biri. Türkiye'nin "en tanınmış" çevrecilerinden biri olan Ömer Madra, 5. Dünya Su Forumu'na biraz mesafeli yaklaşıyor. Çünkü çeşitli şirketler ve bu şirketlerle bağlantılı NGO'ların (sivil toplum kuruluşları) üyesi olduğu Dünya Su Konseyi'nin düzenlediği bir forumun küresel su meselesine gerçek anlamda çözüm olamayacağına inanıyor Madra. Ona göre su temel bir insan hakkı ve bu hakkın tanınmadığı sözleşmeler hangi iddialı hükümleri içerirse içersin işe yaramamaya mahkûm:

ABD'den başlamalı

"Dünya Su Forumu deyince insanın aklına şu geliyor: Bütün insanlık camiası Birleşmiş Milletler gibi bir kurumun öncülüğünde oturdu ve 'Su meselesini nasıl çözeriz' diye konuşmaya başladı. Ancak maalesef gerçek bu değil. Dünyanın en büyük su şirketlerinden birinin yöneticisi olan Loic Fauchon, Dünya Su Konseyi'nin de başkanı. Su meselesine bağımsız bir organizasyonun öncülüğünde çözüm aranmalı. Dünyada su kaynakları hızla azalıyor. Su sorunu, ekolojik dengeyle bağlantılı bir sorun. Yani sera gazlarının salınmasını azaltmadan bu soruna çözüm bulmak mümkün değil. Biz yüzde 1 oranında salıyoruz, ABD yüzde 24.9 oranında salıyor. Küresel önlemlerin Amerika'dan başlaması gerekiyor."

Her 3 kişiden biri susuz

Son verilere göre 1.2-2 milyar arası insan sağlıklı, temiz suya ulaşma imkânına sahip değil. Başka bir deyişle dünyanın nüfusunun yaklaşık üçte birinin boğazı ve bedeni yeterince su görmüyor.

- İklim değişikliklerine bağlı kuraklık, daha sulak yerlere olan göçleri artırıyor. Bu yeni durum, "iklim mültecileri" kavramının icat edilmesine yol açtı. Darfur gibi su sorunu bulunan bölgelerde savaşlar yaşanıyor. Kadınlar, omuzlarına birer bidon koyup kilometrelerce öteden hiç de sağlıklı olmayan kuyu sularından getiriyorlar. Yolda Janjavid denilen atlı milislerin tecavüzüne uğramazlarsa kendilerini şanslı sayıyorlar.

- Yerkürenin bazı bölgelerindeki bu dramatik olaylar göz önüne alındığında istisnasız her bireyin güvenli bir şekilde suya ulaşabildiği Türkiye'nin şanslı olduğunu söyleyebiliriz. Gelgelelim önümüzdeki 30 yıl içinde ülkemizde su arzının yarı yarıya azalacağı düşünülürse bizim de şapkayı önümüze koyup düşünmemizin vakti geldi. Şimdilik havzalardan su getirme daha ucuz ve yeterli bir çözüm gibi görünse de gelecekte deniz, hatta kanalizasyon sularını arıtmak da gerekebilecek.

- Küresel ölçekte durum daha vahim. Önümüzdeki 50 yıl içinde 65 ülkenin su kıtlığı çekeceğine dair tahminler yapılmakta. 5. Dünya Su Forumu'nu organize edenlerin en önemli amacı da bu ciddi tehdide karşı önlemler almak.