Yer Adlarını Değiştirmek...

önüş yaklaşıyor ya, gözlerim internette Türkiye haberlerine daha çok kayıyor: Bir DTP milletvekili resmi makamlarca değiştirilen yer adlarının yanı sıra, eskilerinin de kullanılmasını önermiş... İlginç. Demek ki konu Türkiye'nin de gündeminde. Yer adları konusunda bir süredir aklımdan geçenleri sizlerle paylaşmanın zamanıdır. Son iki ayımı geçirdiğim Kaliforniya kasabasında resmi dil İngilizce, ama yer ve sokak isimleri ya İspanyolca ya da Kızılderilice, daha doğrusu Çumaşca. İspanyolca: Canon Perdido, Castillo, De La Guerra, Indio Muerto, Los Olivos... Çumaşca: Anacapa, Anapamu, Yanonali... İngilizce isimler küçük bir azınlık oluşturmakta... Bizim gözlüklerimizle bakılınca çok garip bir durum: Bu bölgedeki Kızılderililerin icabına İspanyol misyonerler ve altın avcıları 19. yüzyılda bakmışlar. O garibanların neredeyse tümünü yok etmişler. İspanyolların ve İspanyolca konuşan Meksikalıların egemenliği ise 1846 yılında sona ermiş, kasabaya Amerikan bayrağı çekilmiş. Demek ki birbuçuk asırdan uzun bir Amerikan egemenliği söz konusu... Ama yer adlarının hemen hepsi İspanyolca ya da Çumaşca... Nasıl olabiliyor bu?. Burayı iyi tanıyan birine, İspanyolca adları İngilizceleştirmek için çaba gösterilip gösterilmediğini sordum. 'Tam tersine' yanıtını aldım. Sokak ve yer adlarının İspanyolca olması kasabaya daha da egzotik bir hava katıyormuş. Çumaş adlarıyla da övünç duyuyorlarmış. ABD''nin 50. eyaleti olan ve 1896'dan beri Amerikan egemenliği altında bulunan Hawaii'de de aynı durumla karşılaştım. Hemen tüm adlar Hawaii dilinde. Başta adaların adları tabii: Hawaii, Malokai, Oahu, Maui, Niihau. Dağ, tepe, sokak, köy, her şeyin adı Hawaii'ce... Orada da yerli adların korunmasına özel bir önem veriyorlar. Peki, biz niye bazen binyıllara dayanan yer adlarını değiştirmek için bu kadar uğraşmışız? Osmanlı, İstanbul'a ya da Dersaadet'e aynı zamanda Kostantiniyye demekte sakınca görmezken biz neredeyse savaş nedeni yapmışız? Tabii ki bu, milliyetçilikle ve ulus-devletin yükselişiyle bağlantılı bir şey. İmparatorlukların yer adları konusunda bir kompleksleri yok. Bir yerin asıl adı ne olursa olsun kendi üst-egemenliklerine halel gelmeyeceğini biliyorlar. Özellikle eski imparatorlukların topraklarına kurulmuş ulus-devletler ise, kendilerine güvenmediklerinden, ad değiştirerek geçmişi silmeye ve yeni bir bilinç oluşturmaya çalışıyorlar.. Ne var ki, kolay bir şey değil bu. Uzun dönemde ne olacağını kestiremiyosunuz. Zamanla boyalar dökülüp altından eski adlar çıkıveriyor... Bizim ulus-devletimiz topraklarımızdaki birçok yerin adını değiştirmek için çok uğraştı. Ne var ki, artık, dünya farklı; özellikle turist çekmek için, birçok yerleşim yeri eski adlarıyla da anılmak istiyorlar. Bu arada, DTP gibi mikro-milliyetçi partiler de eski isimlerde keramet görmekteler... Yunan ulus-devleti de bizimkinden geri kalmamış, pek çok yerin adını değiştirmişti. Yunan cuntası, Midilli Adası'nda, adı oradaki tekke nedeniyle 'mollalar'dan gelen Molivos'u Mitimna yapmıştı. Tutmadı. Çoğunluk hâlâ Molivos diyor... Oraya gelen Türk turist sayısı arttıkça daha da Molivos'laşıyor... Galiba en doğrusu, hiçbir yerin sadece bugünden ibaret olmadığını hatırlayıp, dağları taşları, köyleri ve kentleri, hiç komplekse kapılmadan, tüm isimleriyle kabul etmek...