|
Türkiye, “yüzyılın projesi” olarak lanse edilen Bakü-Tiflis-Ceyhan
(BTC) Projesi’nde hayal kırıklığı yaşıyor. BOTAŞ’ın, Başbakanlık Yüksek
Denetleme Kurulu (YDK) ve Meclis KİT Komisyonu’nun sorularına karşılık, Ekim
2009 tarihi itibariyle gelinen noktayı anlattığı “gizli” ibareli açıklama,
Türkiye’nin BTC’de yaşadığı fiyaskoyu gözler önüne serdi. BOTAŞ’ın bu
açıklamalarıyla “yüzyılın projesi”nin Türkiye için “yüzyılın hatası”na dönüştüğü
ortaya çıktı. Söz konusu gelişmeler, Meclis KİT Komisyonu’nun 9 Aralık’da
“gizli” oturumla gerçekleşen toplantısında gündeme geldi. Burada BOTAŞ, “Türkiye
BTC’de zarar ediyor. Anlaşmalar değişmezse zarar büyümeye devam eder” diyerek,
kritik bir itirafta bulundu. BOTAŞ, Türkiye’nin altına imza attığı anlaşmalardan
kaynaklanan zararı önlemek için anlaşma şartlarının değiştirilmesi için
uğraştığını belirtirken, uluslararası anlaşmalardaki şartların değişeceğine pek
de şans tanınmıyor.
BTC hattının açılışından bugüne geçen 3 yılda BOTAŞ International Ltd.’nin
(BIL) Ekim 2009 itibarıyla geldiği nokta KİT Komisyonu’nda “Sürekli zarar eden
ve finansman ihtiyacını kısa ve uzun süreli krediler ile karşılamakta olan BOTAŞ
BIL şirketinin, borçlarını tasfiye edebilmek amacıyla sermaye artırımı
çalışmaları yapılmakta olup, 2007 yılı sonunda öz kaynaklarını tamamen yitirdiği
ve yabancı kaynakları ile de zararlarını finanse eder duruma geldiği...”
şeklinde anlatıldı.
Sabit ücret aleyhimize
BOTAŞ ise Türkiye’nin işletmesinde sürekli zarar ettiği hatta durumu
değiştirmek için yapılmaya çalışılanları şöyle anlattı:
BTC Co. şirketiyle görüşmeler ve müzakereler sürdürülmekte olup, BTC Co.
şirketine çeşitli öneriler sunulmuştur. Bunların en önemlisi, uluslararası kabul
görmüş uygulamaların dışında kalan ’anlaşma süresi boyunca uygulanacak sabit
taşımacılık ücretinin’ eskalasyona tabi tutulması ve asgari taşıma taahhüdünü
içerecek şekilde anlaşmanın revize edilmesi istenmiştir.
BOTAŞ, Türkiye’nin BTC hattında nasıl sıkıştırıldığını da şu ifadelerle
anlattı: “BIL’in geliri sevk edilen petrol miktarına bağlı olup, beklenen kar
düzeyine ulaşılamaması tamamen BIL’in kontrolü dışında olan 2 nedene bağlıdır.
ilki, anlaşmalarda ’Throughput (petrol miktarı, doluluk) garantisi’ yoktur. Bu
yüzden BTC Co. vaadettiği petrolü sevk etmeyerek BIL’in gelirlerinin düşük
kalmasına neden oluyor.
Taşıma geliri, petrolü pompalamaya gidiyor
Anlaşmalarda BTC Co. tarafından pompa istasyonları yakıtı olarak petrol
tercih edilirse, BIL’e varil başına 18 doları geçmeyecek şekilde petrol
sağlanacağı garanti altına alınmıştı. Böylece yakıt tavanı getirilerek, maliyet
sınırlanmıştı. Ancak BOTAŞ, BTC Co.’nun bir başka manevrayla BIL’i nasıl zor
durumda bıraktığını şöyle anlattı: ”... BTC Co. petrol yerine yakıt tavan fiyat
garantisi olmayan doğalgazı seçmiş, hampetrole gelen fiyat artışlarının
doğalgaza yansıması sonucu işletmeci BIL şirketi büyük miktarlarda yakıt gideri
ödemek zorunda kalmaktadır
BOTAŞ bütün bu sorunların ardından BTC Co. ile masaya oturulduğunu
belirterek, ilk başka uluslararası şirketten ’throughput garantisi’ istendiğini
açıkladı. Türkiye’nin boru hattının kuruluşunda ısrar etmediği için alamadığı bu
hakkın sağlanması halinde BIL’in yıllık gelirinin garanti edilmiş olacağı
belirtildi. Ayrıca doğalgaz manevrasıyla BIL’in zarar ettirilmesinin de önüne
geçmek üzere BTC Co.’dan petrole verdiği” yakıt birim fiyat garantisi“ni
doğalgaza da vermesinin istendiği belirtildi.
900 milyon dolar kazanacaktı 210 milyon dolar zarar etti
Devlet başkanlarının katılımıyla BTC Boru Hattı’nın açılışı 13 Temmuz’da
2006’da gerçekleştirildi.
Türkİye BTC projesine, enerji ihracatında Rusya’ya olan bağımlılığı ortadan
kaldıracağı, Boğazlar’daki petrol tehdidini azaltacağı, Türkiye’yi bir enerji
köprüsüne, Ceyhan’ı da Rotterdam gibi bir enerji üssüne çevireceği iddiasıyla
sarılmıştı. 1.074 km’si Türkiye’den geçen ve Türkiye kısmı 1.7 milyar dolara
malolan petrol boru hattı, yıllar süren çetin pazarlıkların ardından, Haziran
2006’da ilk tanker yüklemesini yaptı. Açılış töreni ise 13 Temmuz 2006’da
gerçekleşti.
BTC boru hattının işletmesini çok ortakla oluşturulan uluslararası BTC Co.
şirketi yürütüyor. Şirketin hakim ortağı İngiliz petrol devi British Petroleum
(BP) Boru hattının Türkiye kısmı BOTAŞ’ın sahibi olduğu BOTAŞ International
Limited (BIL ) tarafından işletiliyor. Türkiye kritik önem taşıdığı boru
hattından, yapılan anlaşmalar nedeniyle sadece varil başına 35 cent ”geçiş
ücreti“ ve 20 cent de vergi alıyor. Türkiye’nin altına imza attığı anlaşmalar
nedeniyle, petrol fiyatlarının artmasıyla BTC Co. şirketinin gelirleri artıyor
ama Türkiye’nin şirketi BIL’in gelirleri artmıyor. Aksine azalıyor. Ayrıca artan
işletme maliyetleri ve doların değer kaybetmesi sebebiyle de BIL’in aleyhine bir
durum ortaya çıkıyor.
Boru hattının BOTAŞ’a yılda 300 milyon dolar gelir getirmesi amaçlanmıştı.
Ancak boru hattı açıldığı 2006 Temmuz ayı başından Temmuz 2009 tarihine kadar
geçen toplam 3 yıllık sürede Türkiye sadece 380 milyon dolar taşıma ve vergi
geliri elde edebildi. Merkezi Jersey Adaları olan BIL’in giderleri düştükten
sonra 3 yıllık net bilançosunun ise 210 milyon dolar eksi olduğu ortaya çıktı.
|
