Cumhuriyet Döneminin En Güzel 10 Binası

Cumhuriyet bu yıl 85 yaşına bastı. Cumhuriyet’in kuruluşuyla birlikte Atatürk’ün de isteğiyle mimari bir hareket yaşanmıştı. "Milli mimari" adını taşıyan bu hareketin özelliklerini taşıyan binaların çoğu, bugün Cumhuriyet’in simgeleri olarak görülüyor. Jürimiz Cumhuriyet’in modernist ve yenilikçi mimarisini en iyi yansıtan 10 binayı seçerken listenin ilk sırasına Florya Atatürk Deniz Köşkü’nü yerleştirdi.

Cumhuriyet’in kuruluşundan 60’lı yıllara kadar uzanan dönemde, devlet kurumlarının binaları ön plana çıkıyor. Çünkü o dönemde ekonomik güç de esas olarak devletin elindeydi. Özel sektör ancak 60’lardan sonra mimari eserlerde ön plana çıktı. O nedenle listemizde de resmi kurumlar ağırlıkta; yine de Ankara ve İstanbul’dan da birer apartman var.

Florya Atatürk Deniz Köşkü

Atatürk için İstanbul Belediyesi tarafından 1935 yılında Vedat Tek’in öğrencisi mimar Seyfi Arkan’a yaptırıldı. Atatürk 1936’ta Haziran ve Temmuz aylarında burada yaşadı, siyasal ve bilimsel toplantılar için köşkün kullanılmasını özellikle istedi. En son 28 Mayıs 1938’te kaldığı bu köşkte aralarında İngiltere Kralı VIII. Edward ve Mrs. Simpson’ın da bulunduğu önemli konukları ağırladı. Diğer cumhurbaşkanlarının da ikamet ettiği köşk 1988’de TBMM’ye bağlı Milli Saraylar Daire Başkanlığı’na devredildi, restore edilerek Atatürk Müzesi haline getirildi. 1930’ların modernist mimarisini yansıtan beyaz bina, denizden 70 metre içeride kazıklar üzerinde. İskele yoluyla da kıyıya bağlanıyor.

Zeyrek SSK Binası

İstanbul Unkapanı’ndaki Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) Yapı Kompleksi’nin mimarı, "Milli Mimari" akımının öncülerinden olan Sedad Hakkı Eldem. O "devlet sanatçısı" ödülünü kazanan ilk mimardı. Ayrıca 1986 yılında Ağa Han Mimarlık Ödülü’nü de aldı. İstanbul Zeyrek’te 1962-1964 yıllarında yapılan SSK Kompleksi’nde, tarihsel çevreye uyum sağlayan bir mimari anlayış benimsendi. Geleneksek Türk mimarlığının yatay çatı çizgisi, geniş saçaklar, sıraya dizilmiş pencereler ve çıkmalar gibi öğeleri kullanıldı. Osmanlı mimarisinin niteliklerini çağdaş bir üslupta taşıyan yapı Eldem’in en önemli eserleri arasında gösteriliyor.

Türk Tarih Kurumu

1963’te başlayan inşaatı 1966’da sona erdi. Mimarı Turgut Cansever olan bina, "Uluslararası Ağa Han Mimari Ödülü"ne sahip olduğundan üzerinde fiziksel hiçbir değişiklik yapılamıyor, sadece tadilat gerçekleştirilebiliyor. Bina Atatürk’ün vasiyet gelirleriyle yapılmış. Binada belli başlı işlevsel hacimlerin bir avlu çevresinde toplanması, Osmanlı yapılarının içe dönük kişiliğini yansıtırken, İslami mimarinin bütünlüğü ilkesi de parçaların bütüne olan ilişkisini belirten bir düzenleme aracı olarak kullanılmış. Bina 1930’lardan bu yana, Ankara’da yapılan binaların ortak özelliği olan uluslararası üsluba bir tepki olarak nitelendiriliyor.

Ankara Tren Garı

Temeli 1935’te atıldı ve 1938’de tamamlandı. Mimarı Şekip Akalın. Yapımında 158 bin işçinin çalıştığı bina 150 metre boyunda. Garın holünde bulunan büyük taş kolonlar Hereke’nin taş ocaklarından çıkarılarak getirilmiş. 1930’ların neo-klasikçiliğine özgü anıtsal sütun düzeni vee merdiven kulelerinin yuvarlatılmış hatları, dönemin önde gelen mimarlık akımlarının birleştirilerek kullanıldığını gösteriyor. Çatı bitimi ve pencere altlarını belirleyen yatay bordürler, dikey merdiven pencereleri de o yılların diğer mimarlık özellikleri arasında. 1. derece tarihi eser konumunda. İçinde Atatürk Konutu ve Demiryolları Müzesi, Ankara Açık Hava Buharlı Lokomotif Müzesi, Demiryolu Müzesi ve Sanat Galerisi yer alıyor.

Anıtkabir

Atatürk’ün naaşının bulunduğu Anıtkabir, bugünkü adı Anıttepe olan bölgede. Projesi 1941’de düzenlenen, yerli ve yabancı 49 projenin katıldığı bir yarışmada seçildi. Prof. Emin Onat ve Doç. Orhan Arda’nın çalışmasının uygulanmasına karar verildi. 1944’te başlayan inşaat 10 Kasım 1953’te tamamlandı. İnşaatında Türkiye’nin muhtelif yerlerinden getirtilen taş ve mermerler kullanıldı. 750 bin metrekare genişliğindeki bir alanda aslanlı yol, tören meydanı ve mozole adı verilen bölümlerden oluşuyor. Aslanlı yol girişinde milleti temsil eden insan heykelleri ve yol boyunca 24 aslan heykeli var. Tören meydanının çevresinde kolonatlar, sanat galerisi ve Atatürk Kurtuluş Savaşı Müzesi, mozolenin içinde ise şeref holü ve Atatürk’ün sembolik lahdi yer alıyor.

Bruno Taut Villası

1880-1938 yılları arasında yaşayan Bruno Taut, Almanya’nın önemli mimarları arasında sayılıyor. Ancak Nazi yönetiminin başa gelmesiyle önce Japonya’ya oradan da Türkiye’ye geldi. Japon ve Türk mimarisinin ortak özelliklerini keşfedip, iki mimariyi harmanlayan Taut, Türkiye’de iki yıl gibi kısa bir süre kalmasına rağmen, Atatürk’ün katafalkı ve Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi gibi önemli eserlere imza attı. Kendisi için yaptığı ve 1938’te bitirdiği Taut Evi, İstanbul Ortaköy’deki Ali Vafi Korusu’nun içinde yer alıyor. Boğaziçi Köprüsü’nün Avrupa yakası ayağından bakıldığında Japon mimarisinden etkilenen çatısıyla ayırt ediliyor. Bu evi yaptıktan kısa bir süre sonra ölen Taut’un mezarı Edirnekapı Şehitliği’de.

Ankara Dil Tarih Coğrafya Fakültesi

Ankara Üniversitesi’nin fakülte olarak kurulan ilk yükseköğretim kurumu olan Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi (DTCF), Atatürk’ün adını koyduğu ve özel bir misyon yüklediği bilim merkezlerinden. 1935-1940 yılları arasında Evkaf Apartmanı’nda faaliyetini sürdüren fakültenin bugünkü binasının planı, Bruno Taut tarafından çizildi. 1936’da 195 öğrenci ile öğretime başlayan DTCF, 1946’ya kadar Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermiş, bu tarihten sonra da Ankara Üniversitesi’nin bünyesinde yer almış. DTCF Sümerce ve Hititçe’den Latince ve Yunanca’ya antik ve modern diller, coğrafya, felsefe, psikoloji, sosyoloji, antropoloji gibi sosyal bilimler alanında eğitim veriyor. Fakültede 18 bölüm ve 71 anabilim dalı mevcut.

İstanbul Manifaturacılar Çarşısı

1960’ta İstanbul Belediyesi tarafından tüm sektörleri biraraya getiren bir alışveriş merkezi olarak tasarlandı. Proje için açılan yarışmayı ünlü mimarlar Doğan Tekeli, Sami Simsa ve Metin Hepgüler kazandı. Tek blok yerine, birbirine eklenmiş bloklardan oluşmasına karar verildi. İMÇ, boş bir alana kurulurken çevresindeki Süleymaniye Külliyesi dikkate alınarak tasarlandı. 6 blok ve 2300 işyerinden oluşuyor. İMÇ Blokları Kuzgun Acar, Füreya Koral, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Eren Eyüboğlu, Yavuz Görey, Ali Teoman Germaner, Sadi Diren ve Nedim Günsur gibi önemli sanatçıların yapıtlarıyla süslü. Geçen yıl İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlanan Tarihi Yarımada’yı koruma amaçlı Nazım Uygulama İmar Planı çerçevesinde konut alanı ilan edildi.

Vakıf Apartmanı

Vakıflar Genel Müdürlüğü’nce kira yoluyla gelir sağlamak amacıyla yaptırıldı. 1926-27 yıllarında hazırlanan binanın tasarımı, Birinci Ulusal Mimarlık Dönemi’nin ünlü mimarlarından Kemalettin Bey’e ait. İnşası 1930’da tamamlandı. İlk 20 yılında iş hanı ve ardiye olarak kullanılan mekan, boks ve güreş maçlarına da ev sahipliği yaptı. 1947’de içinde Küçük Tiyatro Sahnesi perdesini açtı. Bina bugün Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü olarak hizmet veriyor. Bünyesindeki Küçük Tiyatro ve Oda Tiyatrosuyla da tiyatroseverlerin karşısına çıkıyor. Orhan Veli Kanık ve Ahmet Hamdi Tanpınar’ın da bir dönem yaşadığı yer olarak biliniyor. Bina, temelde bir bodrum ve zemin katıyla dışarıya doğru taşan dört kattan, onların üzerinde yükselen çatı katından oluşuyor.

Üçler Apartmanı

Atatürk’ün en sevdiği mimarlardan Seyfi Arkan imzalı Gümüşsuyu’ndaki Üçler Apartmanı, 1933-1936 yılları arasında Fescizade Galip Bey Apartmanı’na ek olarak inşa edildi. Eski yapının üzerinde bulunan yeni apartmanlar Üçler Ailesi’nin istekleri doğrultusunda, aile apartmanı olarak tasarlandı. Bina, koyu gri sıva, beyaz yatay pervazlar, köşe pencereler ve balkon köşelerinde bulunan kolonlar gibi mimari elemanlar sayesinde dönemin modern yaklaşımını yansıtıyor. Betonarme iskelet sistemiyle inşa edilmiş ve bileşik iki apartman görünümde. Bodrum kat ve girişin yanı sıra altı kattan oluşuyor. İlk katın üzerindeki dört bölüm lüks dubleks daireler olarak tasarlandı. Ancak binadaki balkonların çoğu şu anda pimapenlerle kapatılmış durumda bu nedenle orijinal hali tam olarak gözükmüyor.