|
b>İstanbul'daki sayısız tarihi eserin yerinde yeller esiyor. Kiminin üzerinden yol geçti, kimisi tarihi eser olarak tescil edilemedi. Ayasofya ve Topkapı Sarayı tescilsiz güzeller arasında!
İstanbul'da üç bin yılın savaşlarından, depremlerinden ve yangınlarından sağ çıkan tarihi eserler, son 50 yıla yenildi. Fatih ve Eminönü belediyelerini içine alan 'tarihi yarımada'da, Roma, Bizans ve Osmanlı İmparatorluğu'na ait eserler yer alıyor. Burada yapılan yeraltı ve yerüstü tarihi eser araştırmasında 9 bin 500 tarihi eser tespit edildi.
Ancak bunların 1691'i planlarda, kitaplarda, fotoğraflarda görünse de artık yok! Çünkü bu eserlerin üzerinde artık resmi veya sivil binalar, yollar var.
Kayıplar arasında neler yok ki; tarihi yarımadayı çevreleyen surlar, sarnıçlar, Roma ve Bizans İmparatorluk sarayları, Bizans değirmenleri, Osmanlı camileri, hanları, mezarlıkları, ahşap evleri... En önemlisi, tarihi eserleri korumada ilk adım 'tescil'ken, binlerce bina, yıllardan beri tescil bekliyor.
İstanbul'da ne nerede?
İmparotor Justinyen'in İmparatorluk Sarayı'nın üzerine önce Münir Paşa Konağı yapılmış, ardından İstanbul Büyükşehir Belediye Sarayı. Surların Topkapı mevkiinden başlayan ve Justinyen'in Sarayı'na kadar devam eden 'İmparatorluk Yolu'nun üzerineyse bugünkü Millet Caddesi yapılmış.
Küçükayasofya'nın önündeki Kanuni Süleyman Çeşmesi'nin üzerinden yol geçmiş. Binbirdirek'teki Bizans Ausos Sarayı ve Anicia Jliana saraylarının üzerinde binalar yükseliyor. Haliç surları, çevredeki binaların temel taşı olarak kullanılmış. Bizans Valens Su Kemeri'de aynı kaderi paylaşmış. Bugün Sultanahmet'te bulunan Adliye Sarayı'nın ve İl Özel İdare Binası'nın altında Roma ve Bizans'ın su kaynağını karşılayan Yerebatan sarnıçları bulunuyor. Mısırlı Kamil Paşa'nın dillere destan konağının yerinde İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi bulunuyor. Gedikpaşa İlköğretim Okulu'nun altındaysa bir Osmanlı konağı ve medresesi derin uykuda.
2 bin 572 eser bulundu
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Projeler Daire Başkanı Nihat Macit, İmar Daire Başkanlığı'na bağlı 35 kişilik ekibin tarihi yarımadada iki yılda yaptığı yeraltı ve yerüstü tarihi eser envanteri çalışmasında 9 bin 500 eser tespit ettiklerini, ancak bunların 1691 tanesinin yok edildiğini söyledi.
Macit, daha önce kayıt altına alınmayan 2 bin 572 tarihi eseri tespit ederek korumaya alınması için koruma kurulana tescile gönderdiklerini belirtti.
Cezalar ağır ama...
Tarihi yarımadaki eserler, İstanbul 1 No'lu Koruma Kurulu tarafından tescil edilerek koruma altına alınıyor. Yasa gereği, tescil edilerek korumaya alınmış eserde izinsiz yapılan bir inşaat veya tahribat, ağır hapis cezalarına çarptırılıyor. Tescil olmadığında yapılan restorasyonla ilgili hukuki bir işlem yapılamıyor, yanındaki inşaata kurul müdahale edemiyor.
Eminönü'nün hali
Tarihi yarımadada Fatih ilçesindeki eserlerin tamamı tescil edilmişken, Eminönü ilçesindeki eserlerin büyük çoğunluğu tescilsiz. Örneğin Ayasofya, Laleli ve Nuriosmaniye Camii'nin tescili yok. Topkapı Sarayı'nda da yalnız Harem Dairesi, tarihi eser olarak tescilli.
Ancak 1959 yılında yapılan İstanbul Büyükşehir Belediye Sarayı ve 1960 yılında yapılan İTO binası ile Unkapanı'nda yapılan SSK binaları, yarışmayla yapılmış ve dönemin mimarisini yansıtan evrensel eserler olarak koruma listesine alınarak tescil edilmiş durumda.
--------------------------------------------------------------------------------
10 bin eser kuyrukta...
Tarihi yarımadadan sorumlu İstanbul 1 No'lu Koruma Kurulu'nun önünde tescilli veya tescilsiz 10 bin eser hakkında başvuru var. Beş üyeden oluşan ve teknik elemanı olmayan kurul, sınırlı bütçesiyle mevcut başvurulara yetişemiyor. 2863 No'lu yasaya göre 18 yüzyıl öncesine ait yapılar 'kültür varlığı' kabul edildiği için kurulun Ayasofya ve Topkapı gibi tescil tespit işlemleri aylar sürecek yapılar yerine, yok olma tehlikesi bulunan eserleri tescile öncelik verdiği belirtiliyor. Ancak 2863 sayılı yasaya rağmen, tarihi eserlerde kanunsuz restorasyon şikâyetlerinde mahkeme, eserin tescilinin bulunup bulunmadığına bakıyor.
|
