Hapishaneler, Birer Birer Kültür Merkezine Dönüşüyor

İftar vaktine çok az bir süre kala eski Bayrampaşa Cezaevi'nin avlusu tıklım tıklım dolu. Birazdan çadırda oruçlar açılacak, sonra Karagöz ve Hacivat ustaları hünerlerini sergileyecek. Gösterinin hemen arkasından iki sanatçı konser vermek için sahne alacak. İsyanlar, ölüm oruçları, cinayetler, firarlar ve ünlü mahkûmlarıyla gündeme gelen Bayrampaşa Cezaevi'nin yerinde artık yeller esiyor. Cezaevi, önümüzdeki yıllarda müze, konferans salonu ve yeşil alanların bulunduğu bir merkez haline getirilecek. Bu değişimden nasiplenen sadece Bayrampaşa değil. Ankara'daki Ulucanlar'da restorasyon çalışmaları devam ediyor. Sinop Cezaevi 2000 yılından bu yana kültür ve sanat etkinliklerine, dizi ve film setlerine ev sahipliği yapıyor. Hükümetin Kürt açılımı politikasıyla birlikte şimdi de Diyarbakır Cezaevi'nin boşaltılması gündeme geldi. Bölge halkı işkenceleriyle ünlü cezaevinin müze yapılmasını istiyor.

Tarihin en eski cezaevlerinden biri olan Yedikule Zindanları şimdiye kadar sayısız kültürel etkinliğe sahne oldu. Bizans ve Osmanlı döneminde tutuklu ve idam mahkûmlarının kaldığı cezaevinin içerisinde işkence aletleri, hücreler ve kuyular var. Sadece bunları duymak bile hapishanenin ürkütücü atmosferini özetlemeye yetiyor. Yedikule Zindanları Müzesi ve Kültür Sanat Merkezi, konserlerden açık hava fuarlarına, film çekimlerinden resim heykel ve el sanatları sergisine kadar çok sayıda etkinlik düzenliyor.

1800'lü yıllarda Fransız mahkûmlar için Eminönü'nün Kadırga semtinde inşa edilen Fransız Hapishanesi de kültürel etkinliklerin düzenlendiği bir merkez haline getirilmiş. 2002 yılında dönüşüme uğrayan hapishanede biri tiyatro salonu, diğeri ise eğitim ve sergi amaçlı kullanılan iki salon hizmet veriyor. Merkezde bir kütüphane ve hamam da bulunuyor. Sultanahmet Hapishanesi'nin yerinde şimdi Four Seasons Oteli bulunuyor. Otel, tarihî dokusundan dolayı özellikle yabancı turistlerin beğenisini kazanıyor.

İstanbul'da kültür merkezi olmayı bekleyen bir diğer hapishane ise Bayrampaşa. Hapishane hep ölüm oruçlarıyla gündeme geldi. Bayrampaşalılar, nihayet geçtiğimiz yıl istediklerini elde etti ve hapishane taşındı. Önümüzdeki günlerde de kültür merkezine dönüştürülecek. Merkezin resmî olarak açılışı yapılmasa da cezaevi her ay farklı bir kültürel etkinliğe sahne oluyor. Ramazan dolayısıyla her akşam bir konser düzenleniyor. Cezaevi, son olarak Filistinli çocukların Gazze konulu resim sergisini gezmeye gelenleri ağırladı.



Sinop Cezaevi'ni 2 milyon kişi ziyaret etti

Şair ve yazar Sabahattin Ali, Sinop Cezaevi'nde geçirdiği karamsar günlerini 'Aldırma Gönül' şiirinin bir dörtlüğünde şöyle anlatıyor: Görmesen bile denizi/ Yukarıya çevir gözü/ Deniz dibidir gökyüzü/ Aldırma gönül, aldırma... Sabahattin Ali, Sinop Kalesi'nin yüksek duvarlarından belli ki denizi göremiyor, sadece dalgaların sesini duyabiliyordu. Ali, Cumhuriyet dönemi boyunca küstürülen yazar, şair ve düşünürden sadece biriydi. Pek çok ünlü ismin kaldığı cezaevi, yaklaşık 10 yıldır yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor. Açık hava müzesini andıran kale ve çevresi Selçuklu ve Osmanlı Devleti döneminde tersane olarak kullanılmış. Hapishanenin B blogu şimdi film ve dizi seti olarak kullanılıyor. Son olarak Parmaklıklar Ardında dizileri burada çekildi. 10 yıl içerisinde cezaevini ziyaret edenlerin sayısı neredeyse 2 milyona ulaşmış.

Ulucanlar'da restorasyon çalışmaları sürüyor

Ulucanlar Cezaevi, çok sayıda ünlü mahkûmu ağırlamış. Kimler yok ki burada yatanlar arasında! Bülent Ecevit, Cüneyt Arcayürek, Yılmaz Güney, Yaşar Kemal, Osman Bölükbaşı, Metin Toker, Mustafa İslamoğlu... Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan için ise burası 'son durak' olmuş. Bülent Ecevit hapishanede kaldığı günleri şu cümlelerle anlatıyor: "Hapishanede musikiden bir ses duvarı örüyordum kendime. Bol bol okuyup yazdım ve Ankara Radyosu'nu dinledim. Bazen de yanık sesli mahkûmların türkülerine kulak veriyordum. Burası, tüm olumsuzluklarına rağmen ruhumu dinlememe yardımcı oldu."

Yılmaz Güney ise Ulucanlar'ın atmosferini şu sözlerde özetliyor: "Burası bir zamanlar at ahırı olarak kullanılmış. O zamanlar ne kadar at barınmış bilmiyorum ama bizim şu an nüfusumuz 1100 civarında! Çoğumuz hastayız. Bir kısmımızın pencerelerinin camları yok. Sular günlerdir kesik. Bitlerimizle pirelerimizle dostça yaşıyoruz. Farelerle ekmeğimizi paylaşıyoruz." Ulucanlar Cezaevi'ni sanat merkezi haline getirmek için restorasyon çalışmaları sürüyor. Koğuşlar, tarihî dokusu zedelenmeden onarılıyor. Çalışmalar 2010 yılı sonuna kadar bitirilecek.