İstanbul Surları Dijitale Aktarıldı

Tarihi yarımadayı çevreleyen ve günümüz İstanbul'unun en büyük mimari yapısı olan surlar, kentin kültürel mirasının önemli bir kısmı. UNESCO'nun Dünya Kültür Mirası listesinde de yer alan surların gelecek nesillere aktarılması, mirası belgelemek, ilgili görsel ve yazılı verileri bir araya getirerek surlarla ilgili dijital bir kaynak oluşturmak amacıyla Koç Üniversitesi Stavros Niarchos Vakfı, Geç Antik Çağ ve Bizans Araştırmaları Merkezi (GABAM) 2017 yılında "İstanbul Surları" projesini başlattı.

DHA’da yer alan habere göre; 2017 yılında başlayan proje bu yıl tamamlandı ve İstanbul Surları, aralarında sarayların da bulunduğu surlara bitişik yapılar, kuleler, fotoğraf, makale ve yazıtlarıyla bir araya getirilerek www.istanbulsurlari.ku.edu.tr internet sitesi hazırlandı.

Site sayesinde dünyanın her yerinden İstanbul Surlarını bütün bilgileriyle karış karış gezip öğrenmek mümkün oldu.

6 bin fotoğraf, 40 saatlik drone uçuşu
GABAM idari koordinatörü Barış Altan, proje koordinatörleri Dr. Nikos Kontogiannis ve Merve Özkılıç, fotoğrafçılar Gökhan Tan ve Görkem Kızılkayak, proje asistanı Ali Öz ile birlikte, yaklaşık iki yıllık bir alan çalışması yaptı. Sonuçta, bütün kara ve deniz surları yaklaşık 6 bin dijital fotoğraf ve 40 saatlik drone uçuşu ile fotoğraflanarak güncel durumlarıyla belgelendi. Bütün sur hattını havadan izlenebileceği bir film hazırlanarak zengin bir arşiv oluşturuldu.

Projeyi, arkeolog, sanat tarihçisi, tarihçi, epigrafi bilimcisi, fotoğrafçı ve çeşitli alanlardaki uzmanlardan oluşan yaklaşık 43 kişilik uluslararası bir ekip yürüttü. Prof. Dr. Neslihan Asutay-Effenberger tüm projenin bilimsel editörü olmak üzere, Prof. Dr. Zeynep Ahunbay, Prof. Dr. James Crow ve Prof. Dr. Albrecht Berger'in katılımıyla projenin Bilimsel Danışma Kurulu oluşturuldu, 100 makale hazırlandı. Bütün sur yazıtları ve surlarda yer alan devşirme malzeme de uzmanları tarafından çalışılarak bir veri tabanında toplandı. Bugün surlarda tespit edilen ya da İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nde bulunan, kaybolmuş ancak çeşitli yayınlarda yer alan sur yazıtları Dr. Hüseyin Sami Öztürk ve Ezgi Demirhan Öztürk tarafından derlenerek projeye dahil edildi. Ayhan Han proje kapsamında Osmanlı arşivlerinde uzun çalışmalar yürüttü, surlarla ilgili tespit edilen veriler de projeye eklendi. Osmanlı Arşivleri'nde 68 belge proje için kullanıldı. Bütün bu derlenen görsel ve yazılı materyaller elektronik ortamda yer alan interaktif platformda Hüseyin Kuşcu tarafından bir araya getirilerek www.istanbulsurlari.ku.edu.tr internet sitesini oluşturdu. Proje aynı zamanda canlı bir proje olup her zaman yeni verilerle güncelleniyor. Site Türkçe ve İngilizce olarak hazırlandı.

Sitede surların haricinde kule, duvar, hendek ve kapılardan oluşan 806 mimari birim yer alıyor. Günümüze ulaşan kulelerin sayısı Haliç Surlarında 23, Marmara Surlarında 47 ve Kara Surlarında 181 adet. Envantere eklenen yazıt sayısı, Türkçe ve İngilizceleriyle birlikte 195. Aynı zamanda surlara bitişik olan yapılarda projede yer aldı. Boukoleon Sarayı, Khristos Soter Kilisesi, Petrion, Sepetçiler Kasrı, Silivri Kapı Hipojesi, Tekfur Sarayı, Kazasker İvaz Efendi Cami, Blakhernai Sarayı altyapıları, Yedikule Hisarı, Mermer Kule ve İncili Köşk ile ilgili de çalışmalara yer verildi.

"İstanbul'daki en büyük mimari kalıntı"
Koç Üniversitesi Stavros Niarchos Vakfı, Geç Antik Çağ ve Bizans Araştırmaları Merkezi (GABAM) Direktörü Prof. Dr. Engin Akyürek, "İstanbul'da tarihi yarımadayı çevreleyen Bizans Surları bugünkü kentin en önemli kültürel varlıklarından birisi. Orijinalde 24 kilometreyi bulan bir sur var, Marmara kıyısında, Haliç kıyısında ve kara tarafında. Bunlar İstanbul'daki en büyük mimari tarihi kalıntıdır. Tabii bunun bir kısmı bugün yok olmuş, bir kısmı kaybolmuş tamamen, üzerini yapılar kaplamış ama nereden baksanız 15-16 kilometresi ayakta. Surların önemli bir kısmı 5. yüzyılda inşa ediliyor. Sonrasında Orta Çağ'da yapılan Ayvansaray tarafındaki surlar var. Çeşitli dönemlerde ekler, onarımlar yapılıyor, Osmanlı döneminde olanları da var. Önemli bir kültürel varlık, zaten UNESCO'nun Kültürel Miras listesinde de yer alıyor surlar. Bugün büyük ölçüde bakımsız, depremlerle, doğal nedenlerle, insan faaliyetleriyle kısım kısım yok oluyor. Biz surların bugünkü halini belgeleyelim dedik ve bunu dijital bir ortamda insanların kullanımına açalım. Böylece karar verdik." dedi.

"42 makalemiz var"
Koç Üniversitesi Stavros Niarchos Vakfı, GABAM Proje Koordinatörü Merve Özkılıç, yaklaşık 6 bin fotoğraf çektiklerine dikkat çekerek, "Yüzlerce de arşiv fotoğrafımız var, daha da işlemeye devam ettiğimiz arşiv belgeleri var. Sayfada 806 tane mimari birimimiz var, fotoğrafları bunlarla ilişkilendirecek şekillendirecek şekilde isimle kodlayıp, fotoğraf adı, fotoğrafçı adıyla düzenledik. Mimari birimlerin tanımlarına geçtik, gps koordinatlarını girerek yükledik. Her bir mimari üzerindeki devşirme ve yazı detayını, günümüze ulaşmadıysa yayınlardan toplayarak, arşivlerden alarak hazırladık. Şu anda 42 makalemiz var, daha da eklenecek. Böylece de ekip sayısı 43 kişiye çıktı. Bazı yerlerde makalelere haritalar çizdik çünkü mevcut veriler yansıtmıyordu onları." şeklinde konuştu.