|
Kıbrıs müzakerelerinde Türk tarafı, 36 yıldır yürüttüğü
“mülkiyet sorunu global takas ve tazminatla çözülecek”
politikasından vazgeçerek, ilk kez Rumların 1974 öncesinde KKTC’deki tüm
mülkiyet haklarına insan hakları temelinde çözüm getirecek bir formül hazırladı.
Kazan-kazan esasına dayalı formüle göre, Kıbrıs özel bir mortgage sistemi ile
finans merkezi, TOKİ (Toplu Konut İdaresi) formülüyle de
dünyanın en büyük kentsel dönüşüm bölgesi olacak. Türkiye Rumların hesapladığı
30 milyar dolarlık tazminattan da kurtulacak.
Geçen yıl yönetim ve güç paylaşımı konusunda, “Nüfus çoğunluğuna sahip
olmalarına rağmen Rumların Türk lidere de oy vermesini öngören 12 maddelik
paketi” masaya koyan Türk tarafı, 2’nci Kıbrıs paketinde, en zor sorun olarak
kabul edilen mülkiyet konusuna çözüm getiriyor.
Hürriyet’in tam metnini ele geçirdiği 46 sayfalık mülkiyet paketi,
TOKİ ve DSİ uzmanlarından da görüş alınarak,
aylar süren hazırlığın ardından 18 Haziran’da Çankaya Köşkü’nde Cumhurbaşkanı
Abdullah Gül, Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu ve Başbakan Yardımcısı Cemil
Çiçek’in de katıldığı Kıbrıs zirvesinde son şekline kavuştu. Cumhurbaşkanı Gül,
paketi hazırlayanları tebrik etti. KKTC Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu ve ekibi,
paketi bir bütün olarak 6 Eylül’de pazarlık masasına koydu.
Ortadoğu’ya örnek olur
Önerilerin hayata geçmesi halinde ilk etapta Rum mülkü üzerinde bulunan
Kıbrıslı Türkler, mülklerini iade etmeyecekleri için kazançlı olacak. Ancak orta
vadede özellikle adanın Rum kesimindeki âtıl Türk arazilerin “Kıbrıs TOKİ”
sayesinde ekonomik değer kazanması sonucunda Rumlar kazançlı çıkacak. Rum
kesimindeki kentler başta olmak üzere ada şantiye haline gelecek.
Paketi “21’inci yüzyıl değerlerine uygun, yaratıcı bir fikir” diye
değerlendiren Kıbrıs’taki BM uzmanları ise paketin Filistin sorunu ve özellikle
Kudüs’teki mülkiyet kavgasına da emsal çözüm oluşturacağını belirtiyor. Suriye
de TOKİ örneğini model alarak kentsel kalkınma projeleri başlatmıştı.
Mülkiyet Gordiyon düğümü
- 1974 Kıbrıs Barış Harekatı’nın ardından ikiye bölünen Ada’da, çözülmesi en
zor konu mülkiyet olarak kabul ediliyor. 3355 kilometrekarelik KKTC’nin yaklaşık
yüzde 80’i, 1974 öncesinde Rumlara aitti.
- KKTC, Rum mülklerini güneyden
gelen Kıbrıslı Türklere, Rum tarafında bıraktığı mülklerin tapuları karşılığında
dağıttı. Turistik sahiller 36 yıl içinde villa ve lüks oteller ile doldu.
Örneğin Girne bölgesinde, Rum mülkü yüzde 95’lerin üzerinde.
- Ancak Rum
yönetimi, kendi topraklarında kalan Türk mülklerini atıl durumda bıraktı. Rum
kesminde harabe haline gelen yerler, günümüzde ekonomik bir değer taşımıyor.
Rumlar pazarlık masasında, “Takas istiyorsunuz ama aradaki fiyat farkını
tazminat ödeyerek karşılama imkanınız yok” diyor. Gerçekten de Rumların AİHM
yoluyla tazminat için bastırdığı bir dönemde takas formülü KKTC’yi ekonomik
olarak yok edecek.
- KKTC ve Türkiye bu nedenle gizlice yeni bir formül
arayışına girdi. ABD, Kanada, Brezilya, Güney Kore, İtalya, Bermuda, Lübnan ve
Suriye’de uygulanmakta olan mortgage ve kentsel dönüşüm projeleri incelendi.
Finansman için ABD ve Türkiye’de üst düzey temaslarda bulunuldu.
- Sonunda
devlet arazilerini alarak çok ucuza konut üreten TOKİ örneği seçildi. TOKİ
örneğinde, kentsel dönüşüme tabi tutulan bölgelerdeki araziler en az 6 misli
değerleniyor. TOKİ, alt yapıları tamamlanarak değerlenen araziler üzerindeki
konutları satarak sermaye sağlıyor.
Altın formül ne öngörüyor
Eşit temsil: Mahkeme yetkisinde ortak bir mülkiyet komisyonu
kurulacak. KKTC’deki Türklerin tapularına dokunulmayacak. Çoğu Türkiye
kökenlilere verilen ‘tahsisat tapuları’ da geçerli kalacak.
İade sistemi: Rumlara, boş yerler hemen iade edilecek. İade
almayanlara, kamuya ait araziler ve vakıf ya da kilise arazilerinden alternatif
yerler verilecek. Kuzeye gelecek Rumların sayısı Türk nüfusun yüzde 15’ini
aşamayacak.
Şirket kurulacak: Türk ve Rumların eşit temsil edildiği TOKİ
benzeri bir inşaat şirketi kurulacak. İlk sermayeyi Türkiye, ABD ve
Yunanistan’dan sağlayacak şirket, Rumların kapalı Maraş kenti ve Türklerin de
güneyde bıraktığı 450 bin dönüm arazinin tapularını devralacak.
Rumlar da dönüşecek: Dev kentsel dönüşüm projelerine
başlanacak. Larnaka, Baf ve Limasol gibi Rum kentlerinde bulunan büyük Türk
arazileri de yeniden imar edilecek. Değerlenen yerler Rum mülkleri ile takas
edilecek. Kalan yerler satışa çıkartılarak tazminat fonu oluşturulacak.
|
