İşte Türkiye'nin Yaşanacak İlleri

Başkent yine bir numara ve arayı giderek açıyor. Eskişehir’in zirve yürüyüşü devam ediyor. Megakent İstanbul yeniden sahnede. Ne yapsak olmuyor, Ağrı yine sonuncu... Evet, Türkiye’nin bütün illerini, 34 parametre kullanarak yaşanabilirlik düzeyine göre listeledik. Bu yılki araştırma sonuçlarına metropollerin yükselişi damgasını vurdu.

Çoğumuzun aklında aynı soru var: Nerede yaşayabilirim? Herkesin cenneti farklı, kiminin hayallerini balıkçı kasabaları, kimininkini ışıltılı metropoller süslüyor. Bazılarınınkini de pahalı olmayan bir ortadirek kenti...

Peki, Türkiye’nin en yaşanabilir ili hangisi? Hangi iller, hangi özellikleriyle öne çıkıyor? Hangileri geçen yıla göre daha iyi, hangileri daha kötü düzeyde?

CNBC-e'nini ilkini geçen sene yaptığı "Türkiye’nin Yaşanabilir İller Araştırması" bu sene ikinci kez hayata geçti. Bir önceki araştırmada sıralamayı belirleyen 28 kriterden bazıları elendi ve yerlerine yenileri  eklendi. Bu yılki araştırma 34 kritere dayanıyor. Bu kez içerikte de önemli bir değişiklik yapıldı. Geçen yıl sadece 25 ilin verileri kullanılmıştı, bu yıl 81 ilin tümünün verilerine yer verildi.

Araştırma sonuçları hayli çarpıcı

Metropollerin yükselişi bütün açıklığıyla görülüyor. İstanbul, Antalya ve İzmir’in basamakları beşer onar tırmandığına şahit oluyoruz. Başta Kırklareli, Karaman, Kayseri ve Gümüşhane olmak üzere pek çok flaş şehir var. Ama en alttakilerin kıpırdanamadığını da görüyoruz. Geçen yılın en kötü durumundaki 10 ili bu yıl da aynı yerdeydiler. Hareketlenmeleri kendi aralarında yer değiştirmekten ibaretti.

Araştırmadan pek çok şey öğrenildi

Örneğin Antalya'da her iki yetişkinden birinin otomobili olduğunu... Mersin'de ciddi bir opera bale izleyicisi bulunduğunu... Artvin'in en çok devlet yatırımı alan il olduğunu... Kars'ta tiyatroya olan ilginin yoğunluğunu...

Listedeki değişimler kentlerin performanslarının yanı sıra değişen ve gelişen araştırma kriterlerimizle de ilgili. Araştırmanın altı ana parametresi ve bunların araştırma içindeki ağırlığı geçen senekiyle aynı. Altı ana parametre şunlar: Eğitim, sağlık, ekonomi, kent hayatı, güvenlik ve kültür-sanat. Değişenler bu parametrelerin alt kriterleri.

Geçen yıl kullandığımız illere göre GSYİH parametresini bu yıl çıkardık. Çünkü TÜİK bu veriyi en son 2001 yılında yayınlamıştı. Bunun yerine 2008 yılına ait kişi başına banka mevduatı ve kişi başına ödenen vergi gibi iki yeni kriter ekledik. Emniyet Genel Müdürlüğü ayrıntılı suç istatistiklerini en son 2004 yılında yayınlamıştı. Bu veriyi de çıkarıp yerine cezaevine giren hükümlü sayısını kullandık. Ayrıca bir gelişmişlik göstergesi olduğunu düşündüğümüz kişi başına hane elektriği tüketimi, havayolu kullanımı ve alışveriş merkezlerinin nüfusa oranı gibi veriler ekledik. Bununla birlikte uluslararası araştırma şirketi Deloitte’un 2009 başında yayımladığı Türkiye rekabet endeksi araştırmasından fiziki altyapı ve yaratıcı sermaye ile ilgili ölçümlemelerini kullandık. Ekonomi ana parametresindeki kriterleri çeşitlendirdikçe metropoller geçen yıla oranla daha yüksek ekonomi puanı alarak basamak atladılar. Kriterlerle ilgili daha ayrıntılı bilgiyi (kullanılan kriterlerin tamamını ve hangisinin araştırma içindeki ağırlığının ne kadar olduğunu) 86’ncı sayfada ayrıntılı olarak bulacaksınız.

İstanbul nasıl 25 basamak yükseldi?

Araştırma sonuçlarına göz atıldığında akla ilk gelen soru, geçen sene 28’incilikte kalan İstanbul’un bu sene üçüncülüğe kadar nasıl yükseldiği. Aslında açıklaması çok basit. Kullanılan yeni parametrelerin tamamında çok iyi performans gösteriyor megakent. Ekonomiden başlarsak... İstanbul fiziki altyapı konusunda birinci sırada. Yaratıcı sermaye ölçümünde Ankara’nın, kişi başına hane elektriği tüketiminde ise İzmir’in ardından ikinci sırada. Bir başka yeni kriter olan banka mevduatında ise Türkiye’deki toplam mevduatın yüzde 45.6’sını elinde bulunduran kent, kişi başına mevduatta da ikinci sırada. Kısaca yeni kriterlerin etkisiyle geçen yıl 10 olan İstanbul’un ekonomi puanı bu yıl 15’e yükseldi. Üniversite mezun sayısının yetişkin nüfus içindeki payı ve okur yazar oranı gibi yeni kriterler ve kentin eğitimdeki iyileşen verilerinin etkisiyle eğitim puanı da 7.3 ten 14’e çıktı. 2007 yılına ait suç istatistiki kentin güvenlik puanını bir puan artırırken kent hayatı parametresi de 1.3 puan düşürdü. Sonuç olarak toplamda 38.6 olan puanını 51.4’e çıkaran megakent böylece 25 basamak birden atlamayı başardı.