Meksika Yaralarını Işıkla Sarıyor

ormalde donuk sokak lambalarının aydınlattığı şehir merkezinde kırmızı ve mavi ışıklardan oluşan bir ağ göze çarpıyor. Kırmızı ve mavi ışık veren LED tüplerinden oluşan bir sanat eseri eski Dışişleri Bakanlığı binasını kaplıyor. Bu elektronik görsel şölen, yirmi katlı binanın şimdiki sahibi olan Meksika Ulusal Üniversitesi'nin yüzüncü kuruluş yıldönümünü kutlamak için yapıldı. Böylesi etkileyici bir görsel varlığın sadece yedi ay içinde, bir tortillayı andıran renk ve şekillerden oluşan şehir manzarası içinde sivrilmesi şaşırtıcı değil. Fakat ışıklara daha da yaklaşıldığında bu oyunbaz gösteriye dair önemli bir şey fark ediliyor: Bu proje Tlatelolco'nun tam ortasında yer alıyor, yani İspanyolların ülkede yarattığı tahribatın ve Meksika'daki diktatörlüğün simgesi olan meydanda.

1530'larda İspanyollar, Aztek tapınaklarını yıkıp bugün de tepeleri budanmış olan piramitlerin görüldüğü bölgede bir kilise ve manastır inşa etti. 2 Ekim 1968'de aynı yerde barışçıl bir öğrenci gösterisi, hükümete bağlı keskin nişancıların açtığı ateş sonucu kana büründü. 44 kişinin öldüğü bu olaydan kısa süre sonra da şehir yaz olimpiyatlarına ev sahipliği yaptı. Meydanı şimdiye kadar bu iki yıkıcı gelişme simgeliyordu. Üniversitenin Kültür Merkezi Müdürü Sergio R. Arroyo, üç yıl önce üniversite yönetimiyle 48 yaşındaki Amerikalı sanatçı Thomas Glassford'un meydana yeni bir anlam kazandırmak için düşünmeye başladığını söylüyor. Amaç, meydana bir "hayat" kazandırmaktı. Glassford, "Amacımız bu meydana yeni bir anlam yüklemekti. Meydan uzun zaman boyunca başka kültürlerin ezildiği yer olarak anıldı. Ancak bu eser, meydanı değiştirmeden geçmişin üzerini örtüyor" diyor.

Xipe Totec adlı eser, burada yaşanan şiddeti ve alanın yeniden doğuşunu temsil eden bir Aztek tanrısına göndermede bulunuyor. Xipe Totec "derisi yüzülmüşlerin tanrısı" olarak biliniyor çünkü hikâyeye göre, tıpkı mısırın filiz vermeden önce kabuğunu dökmesi gibi o da insanlığa yiyecek sağlayabilmek için kendi derisini yüzmüş. 1990'dan beri Mexico City'de yaşayan Glassford, bir örtü veya deri yaratmayı uzun zaman önce düşündüğünü ve Xipe Totec'in hem geçmişle hem de can veren ölüm fikriyle bir bağlantı kurduğunu söylüyor. Fakat eser için nasıl bir model kullanılacağını bulmak daha uzun sürmüş. Sonunda karmaşık bir tarihi olan ve "yarı kristaller" olarak tanınan bir geometrik yapıda karar kılmış. Britanyalı fizikçi Roger Penrose eserin modelini ilk defa 1974'te tanımladı veya tanımladığını sandı. Araştırmacılar daha sonra yeni görünen bu modelin aslında oldukça eski olduğunu keşfetti. Yarı kristaller1453'te İran'da yapılmış bir türbede de bulunuyordu. Glassford, "Bu şehirde de benzer bir durum var. İspanyollar kendilerini Azteklerden ve diğer yerli kabilelerden ileride görüyorlardı. Yok etmeye çalıştıkları toplumun ne kadar gelişmiş olduğunu çok sonra fark ettiler" diyor.

Birbirine eklenmiş şekillerin oluşturduğu ışıklı eserin baş döndürücü bir etkisi var. 1963'te inşa edilen üniversite binasının üzerindeki eser için altı kilometre uzunluğunda LED tüpleri kullanıldı. 63 yaşındaki kapıcı Jorge Perez, "Bu eser çok orijinal ve güzel" diyor. Perez, Meksika'nın demokrasi mücadelesinde bir dönüm noktası olan ve ülkeyi uzun süren bir toplumsal huzursuzluğa iten 1968 olaylarının kötü hatıralarından uzaklaşma vaktinin geldiğine dair genel kanıyı da dile getiriyor. Kırmızı ve mavi ışıkların, bu meydanın geçmişiyle hoş bir tezat oluşturduğunu söylüyor Perez. Meksika'nın tanınmış mimarlarından Felipe Leal, "Bu eser, şehrin düşünme tarzında yaşanan değişimin bir parçası. Aleve veya ebedi bir lambaya benziyor. Bize mutluluk getirebilir" diye konuşuyor.