|
Ortadoğu ve Hazar
doğalgazını Avrupa’ya taşıyacak, Avrupa’yı doğalgaz konusunda
Rusya’nın tekelinden kurtaracak Nabucco doğalgaz boru
hattı projesinin en kritik adımı bugün Ankara’da atılacak. Muhtemel
doğalgaz tedarikçisi ülkelerle Avrupalı doğalgaz alıcıları aynı masa etrafında
buluşturacak törende Gürcistan Cumhurbaşkanı Mikail
Şaakaşvili’nin yanısıra, Türkiye, Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve
Avusturya’nın Başbakanları ile çok sayıda bakan ve üst düzey bürokrat hazır
bulunacak.
En büyük sorun gaz
Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Yeniden İmar ve Kalkınma Bankası ile Nabucco
Konsorsiyu’nun finansmanını sağlayacağı projenin şimdilik en önemli sorunu,
doğalgaz kaynağı bulmak. ABD ve AB, Azerbaycan ile Türkmenistan’ı Rusya’nın
etkisinden kurtarıp projeye aktif katılımlarını sağlamaya çalışıyor. Irak, Mısır
ve Suriye’nin de ‘muhtemel tedarikçi’ olarak görüldüğü projede, İran, en kolay
kaynak olmasına karşın ABD’nin baskısı ve nükleer çalışmaları nedeniyle
dışlanıyor. Tarihi imzaları atılacak Nabucco’nun soru ve cevaplarla kısa
hikayesi şöyle:
Projenin kapsamı nedir?
Nabucco, Ortadoğu ve Hazar havzası doğalgaz üreticileriyle Avrupalı
tüketicileri buluşturmayı hedefleyen bir doğalgaz boru hattı projesi. Hat,
Türkiye’nin ardından Bulgaristan, Romanya, Macaristan üzerinden Avusturya’ya
ulaşacak. Boru hattının uzunluğu toplamda 3300 kilometreyi bulacak ve doğalgaz
kaynağına göre yaklaşık 1600 ile 2000 kilometresi Türkiye’den geçecek.
Ne zaman tamamlanacak?
Boru hattının inşasına 2011 yılında başlanması öngörülüyor. Boru hattından
ilk gazın 2014’te pompalanması bekleniyor.
Ne kadar gaz taşınacak?
Nabucco boru hattından ilk etapta 8-10 milyar metreküp doğalgaz taşınacak.
Miktar, yıllara sari olarak artacak ve maksimum kapasite yıllık 31 milyar
metreküpe çıkarılacak (Türkiye Mavi Akım boru hattından 16, batı hattından 14
milyar metreküp doğalgaz alıyor).
Projeyi kim hayata geçirecek
Projeyi hayata geçirmek için Nabucco Konsorsiyumu adlı bir
uluslararası şirket kuruldu. Şirketin ortakları arasında Türkiye’den BOTAŞ,
Bulgaristan’dan Bulgargaz, Romanya’dan Transgaz, Macaristan’dan MOL,
Avusturya’dan OMV ve Almanya’dan RWE var. Fransa’nın doğalgaz şirketi Gaz de
France’ın projeye katılma isteği, Türkiye’nin de etkisiyle reddedildi.
Proje maliyeti nedir, nasıl karşılanacak?
Proje maliyeti yaklaşık 8 milyar avro olacak. Maliyetin yüzde 30’unu
şirketler kendi öz sermayeleriyle karşılayacak.
Avrupa yatırım bankası,
maliyetin yüzde 25’ini, (2 milyar avro) finanse edecek. Londra merkezli İmar ve
Kalkınma Bankası da projeye destek vereceğini duyurdu.
Törene kimler katılacak
Ankara’da yapılacak hükümetlerarası anlaşmanın imza törenine Türkiye’nin
yanısıra Bulgaristan, Romanya, Macaristan ve Avusturya’nın Başbakanları
katılacak. ABD’li kongre üyesi Richard Logar ile Başkan Barack Obama’nın enerji
konusundaki özel temsilcisi Büyükelçi Richard Morningstar, AB Komisyonu Başkanı
Barosso, Gürcistan Cumhurbaşkanı Saakashvili de törende hazır bulunacak. Törende
Suriye, Azerbaycan, Mısır, Türkmenistan ve Katar’dan bakanlar, Almanya’dan
Enerji Bakanlığı müsteşarı yeralacak.
Hattan geçecek doğalgaz bulundu mu?
Nabucco boru hattına doğal gaz sağlanacak muhtemel ülkeler, Azerbaycan,
Türkmenistan, Irak, Suriye, Mısır, Katar olacak. Kısa vadede hattın ilk
kaynağının Azerbaycan olması bekleniyor. ABD’nin ısararı, Türkmenistan
yönetimini de harekete geçirdi. Ancak Rusya’nın Azerbaycan ve Türkmenistan
üzerindeki yakın markajı ve Projeden dışlanan İran’ın rahatsızlığı, Hazar
Denizi’nden doğalgaz boru hattı geçirilmesini engelleyebilir ve Türkmen
doğalgazının projeye dahil edilmezini geciktirebilir. Türkiye, Azeri doğalgazına
öncelik verilsin diye Irak’tan ve Suriye üzerinden kendi enterkonnekte
sistemine, dolayısıyla da Nabucco’ya bağlanacak boru hatları için acele etmiyor.
Özetle, imzası atılacak Nabucco’dan geçecek, netleşmiş tek metreküp bile
doğalgaz bulunmuyor.
İmzadan sonra ne olacak
Hükümetlerarası anlaşmanın imzalanmasını, proje destek anlaşmaları izleyecek.
Nabucco konsorsiyumu, ilgili ülkelerle ticari anlaşmalar imzalanacak. Daha önce
Bakü Tiflis Ceyhan petrol boru hattında izlenen süreç, Nabucco’da da
tekrarlanacak ve Konsorsiyum’un ülkelerle imzalayacağı anlaşmalar, çevre
konularını, güvenceleri, mülkiyet haklarını, muafiyetleri, içerecek. Sözkonusu
ülke destek anlaşmalarının altı ay içinde tamamlanması hedefleniyor.
İran şimdilik yok
Avrupa Birliği ile Türkiye Nabucco’yu planladıkları ilk yıllarda doğalgaz
kaynağı olarak İran’ı görmekteydi. Ancak, ABD yönetimi, İran’ın nükleer
silahlanma konusunda dünya ve AB ile işbirliği yapmadığını gerekçe göstererek,
İran’ın Nabucco’ya katılımını bir taviz olarak niteledi.
Avrupalılar başta
ayak direse de ABD, Azeri, Türkmen, Kazak ve Irak doğalgazının alternatif olarak
düşünülmesini istedi ve bu ülkeler nezdinde Nabucco’ya katılım için aktif çaba
harcadı. Bugünkü imza törenine ve toplantıya İran katılmayacak. İran’ın kısa
vadede doğalgaz kaynağı olması da mümkün görünmüyor.
Rusya’nın tavrı nedir?
Bugün yapılacak törene Rusya da davet edildi. Enerji Bakanı Taner Yıldız,
isterse Rusya’nın da projeye dahil olabileceğini söyledi. Rusya’nın imza
törenine ne düzeyde katılacağı son ana kadar belli olmadı. Dünyanın en büyük
doğalgaz tekeli haline gelen Rusya, Hazar havzası ve Türk cumhuriyetlerinde
hükümranlığının sürmesini istiyor. Türkiye’ye ikinci Mavi Akım boru hattını
öneren Rusya, Azerbaycan ve Türkmenistan ile de birlikte hareket ederek, AB’nin
Rusya’ya bağımlılıktan kurtulmaması için elinden geleni yapıyor.
Türkiye ne kazanacak?
Daha önce BTC için de yapılan bu tartışmanın yanıtı BTC’de verilen yanıtla
aynı. İnşaat sırasında Türkiye’de 15 bin kişi istihdam edilecek. İşletme
aşamasında da yaklaşık 500 kişi istihdam edilecek. Geçiş ücreti almayacak olan
ülkeler, elde edilecek gelir vergisini paylaşacak. Boru hattının yaklaşık üçte
ikisine ev sahipliği yapacak Türkiye’nin vergi gelirlerinin de üçte ikisini
alması bekleniyor.
Yüzde 15’ten vazgeçtik
Bu rakamın yıllık 450 milyon avroyu bulacağı belirtiliyor. Türkiye,
Nabucco’dan geçecek yıllık 37 milyar metreküp doğalgazın yüzde 15’inin
Türkiye’ye satılması için garanti istiyordu. Ancak bu istek diğer katılımcılarca
olumlu karşılanmayınca, Türkiye bu isteğinden vazgeçti. Daha önce BTC boru
hattında da benzer bir hesap yapan Türkiye, işletme giderliğinin yüksekliği
nedeniyle amacına ulaşamamıştı. BTC’nin gelirlerinin tamamı giderler için
kullanılmış, BOTAŞ zarar etmişti.
Neden Verdi’nin ‘Nabucco’sunun ismi verildi?
2003 yılında Viyana’da yapılan AB Enerji Bakanları toplantısının gündemi
Avrupa’nın doğalgaz kullanımında her geçen gün biraz daha Rusya’ya bağlanması ve
bunun sakıncalarıydı. Toplantıda, Rusya’nın tekelinden kurtulmak için
Türkiye’nin kendi halinde yürüttüğü, Yunanistan’la bağlantı yapılmasını da
içeren doğalgaz projeleri değerlendirildi ve Türkiye üzerinden bir hat
yapılabileceği konuşuldu. Bakanlar, gerilimli toplantıların stresini atmak için
gittikleri operada Nabucco Operası’nı izleyince ortaya çıkan projenin adı da
Nabucco Doğal Gaz Boru Hattı oldu. Rivayete göre, isim babası BOTAŞ yetkilileri
olmuş.
Nabucco’nun hikâyesi nedir?
İlk kez 1840 yılında Milano’da sergilenen Nabucco operası Güiseppe Verdi’nin
eseri. Babil Kralı Nabukadnezar’ın (Nabucco) Kudüs kapılarına dayanır. Öldü
sanılan kızları Abigail ve Fenena Yahudilerin elindedir. Kudüslüler, Fenena’yı
barış için rehin tutmaktadır. Kudüs hahamı Zekeriya, Nabucco’nun kapıya
dayanması karşısında Fenena’yı öldürmek ister. Ancak Fenena’ya aşık olan Kudüs
Kralı’nın oğlu İsmail onu serbest bırakır ve vatan haini ilan edilir.
Nabucco’nun bir esirden olan diğer kızı Abigail ise krallık tacını Fenena’ya
kaptırmamak ve İsmail’i Fenena’nın elinden almak için harekete geçer. Nabucco,
kızı kurtulur kurtulmaz, Yahudileri tutuklar ve Kudüs’ü yerle bir eder.
Abigaile, Fenena’yı ve İsmail’i ortadan kaldırmak için babasının kendisine yetki
verdiğini söyler, Fenena ve bütün Yahudi tutsakların öldürülmesini emreder.
Askerler Fenena ve Yahudi tutsakları öldürmeye hazırlanırken, Kral Nabucco
harekete geçer ve emrin uygulanmasını durdurur. Yahudileri evlerine gönderen
Nabucco, Haham Zekeriya tarafından kutsanır.
ABD: Biz amigoluğunu yaptık, övgü Türkiye’nin
Nabucco töreni için Ankara’ya gelen ABD Başkanı’nın Avrasya Enerji Özel
Temsilcisi Richard Morningstar, bugün atılacak imzanın kritik
önemde olduğunu belirtti. Türkiye’nin Avrupalı partnerleriyle gösterdiği
kararlılığın övgüyü hakettiğini söyleyen Morningstar, ABD olarak adeta amigoluk
yaptıklarını söyledi. Morningstar, Nabucco’ya büyük destek verdiklerini
belirterek, “Türkiye’yi Avrupa’ya daha çok bağlayacak bir projede gelinen bu
aşama, destekleyen ülkeler için büyük teşvik olacak. Atılacak imza, projenin
doğru yolda gittiğini de gösteriyor” dedi. Morningstar şu mesajları verdi:
Rusya katılabilir: Rusya, gaz sağlama konusunda özgür. Ancak
bu konu Nabucco taraflarının bileceği bir şey. Rusya’nın yapmak istediği Güney
Akım boru hattı Nabucco’nun alternatifi olamaz.
İran’a şimdi karşıyız: Çabalarımıza karşılık vermeyen İran
şu an projeye katılmamalı. İlişkiler normalleşirse, sorunlar çözülürse katılmak
İran için teşvik de olabilir.
Ermenistan katılabilir: Türkiye ile Ermenistan arasında
normalizasyon ve Karabağ sorununda ilerleme kaydedilirse Ermenistan enerji
projelerine katılabilir.
Irak’ta taraflar anlaşmalı: Irak doğalgazının Nabucco’dan
geçtiğini görmek istiyoruz. Ancak bu konuda merkezi hükümet ile kuzeydeki yerel
yönetiminin kendi aralarında anlaşması gerekebilir.
Hazar geçişi münkün mü: Türkmenistan’da Cumhurbaşkanı ile
görüştük. Nabucco’ya desteğini güçlü bir şekilde açıkladı. Azerbaycan ile
birlikte Hazar geçişi sorununu çözmek için çalışıyorlar. Böylece Hazar geçişini
Avrupalılar inşa edebilecek.
Yıldız: Rusya da katılırsa şaşırmayın
Enerji Bakanı Taner Yıldız, “Anlaşmanın Ankara’da yapılacak
olması Türkiye’nin jeopolitik öneminin vurgulanması bakımından önemlidir” dedi.
Yıldız şunları söyledi:
* Kışın gaz krizi yaşanmayacak: Türkiye’nin yüzde 15
talebinden geri adım attığı, buna karşılık Nabucco’nun da sadece doğu-batı
yönünde bir akış olmayacağı, aynı zamanda da batı-doğu yönünde de bir akış
olacağı konusunda çıkan haberler doğrudur. Böylelikle Türkiye kış döneminde kriz
durumunda kaldığı zaman Avrupa’dan da gaz alabilecek.
* Borular
dolacak: Bu boru hattının dolmasi ile ilgili bir sorun yaşanmaz çünkü
olması gerekenler; müşterinin hazır olması, hatların yapılmış ve gaz verecek
ülkelerin belirlenmiş olmasıdır. İki kesimin
Nabucco’da buluşacaklarına
inanıyorum.
* İran davet edilmemiş: Uluslararası siyaset çok
çabuk değişebiliyor. İki ülke arasındaki sıkıntılar iki yıl içinde
iyileşebiliyor. Nabucco bu manada bir barış ve köprü rojesi olur. Örneğin yarın
Rusya müşteri olursa şaşırmayın. Bu da mümkün Ayrıca İran da bu projenin parçası
olabilir.
Prag’daki ana portföyle ilgili toplantıda İran davet edilmemiş.
Ancak İran önemli bir tedarikçi. Bir kısım AB ülkelerinin ön anlaşmalar
yaptılar. Gelecekte İran’ı da bu proje içinde görebiliriz.”
|
