|
ldeki kuş teldeki kuştan iyidir. Ama Nabucco projesiyle başına talih kuşu konan Türkiye bu gidişle eldeki kuştan da olabilir. Türkiye'nin doğusundaki enerji kaynaklarını Türkiye'nin batısıyla buluşturacak olan Nabucco projesi, Rusya'yla yaşanan krizlerden sonra Avrupa Birliği'nin öncelikleri arasına girdi. Yani, Bakü-Tiflis-Ceyhan'ın gerçekleşmesinde ABD'nin oynadığı siyasi rolü, bu kez AB oynayacak.
Ancak Türkiye'nin "karını maksimize etme" arayışı AB'nin desteğini zora sokmakla kalmayıp, Ankara'nın Bakü'yle arasının da açılmasına neden olacak. Sorunun özünde, Enerji Bakanlığı'nın Türkiye'yi transit ülke konumuyla sınırlı tutmayıp, bir enerji üssü haline getirme amacı yatıyor. Türkiye, Nabucco projesinde sadece transit geçiş ücreti almakla yetinmek istemiyor. Çok kabaca özetlemek gerekirse, şu anda uluslararası enerji piyasalarına doğal gazı üretecilerden ucuza alıp, tüketicilere daha pahalıya satmak istediği izlenimini veriyor. Hani neredeyse Rusya'nın yaptığı gibi. Ama AB de zaten Nabucco'yu artık güvenini yitirdiği Rusya'ya bağımlılığını azaltmak için destekliyor. Rusya konusundaki temel endişe, Rusların "ben bir monopolüm ve ona göre dayatmada bulunurum" şeklindeki tavrı idi. Şimdi Türkiye'nin benzer bir refleks göstermesinin ters tepme riski var.
Bedel ödetmek
"Türkiye'nin enerji üssü olmak istemesinde hiçbir sorun yok," diyen enerji güvenliği uzmanı John Roberts, "Enerji üssü olmak için doğal gaz ve petrole katma değer katmak gerekir. Petro kimya endüstrisi kurmak gerekir. Ama eğer Türkiye'nin enerji üssü olmaktan anladığı, ‘transit ülke olarak bana muhtaçsınız, ona göre bana bir bedel ödeyeceksiniz' demek ise, bu büyük bir hata olur. Zira güzergah üzerindeki diğer ülkeler Bulgaristan, Romanya ve Macaristan da aynı gerekçeyle aynı talepte bulunur," yorumunu yapıyor.
AB, Türkiye'den şeffaf bir transit ücret mekanizması önermesini bekliyor. "Önümüze hala transit ücret konusunda net bir şema koyulmadı" diyen bir AB yetkilisine göre, sorununun özünde Türkiye'nin "yüzde 15'lik pay" talebi var: "Türkiye boru hattından geçecek gazın yüzde 15'inin kendisine tahsis edilmesini istiyor. Üstelik bu gazın kendisine coğrafi olarak üreticilere daha yakın olduğu için daha ucuza satılmasını da talep ediyor. Bunlar tamamen AB normlarına aykırı".
Yeni arayışlar çıkar
İşte özellikle bu noktada Türkiye, Azeri yönetimini de kızdırmış durumda. "Gazı Türkiye'ye niye daha ucuza satayım ki," diyen Bakü ile Ankara'nın arası da açılmak üzere. "Türkiye çok az bir para uğruna çok sayıda düşman edinecek. Karımı arttırayım derseniz, üretici de tüketici de başka yere bakmaya başlar," diyen İngiliz uzman John Roberts Azerbaycan'ın yeni arayışlara girdiğine dikkat çekiyor.
Anlaşılan Enerji Bakanlığı, "Avrupa bize muhtaç," mantalitesiyle davranıyor. "Kazın ayağı hiç de öyle olmayabilir," diyen bir Dışişleri yetkilisine göre Brüksel'den sızan duyumlar AB'nin sabrının taştığı ve her an ‘ya kabul et ya bırak' şeklinde bir dayatmayla gelebileceği yönünde. "Müzakereler devam ediyor. Biz tabii ki çözüm istiyoruz. Türkiye'nin de endişelerini anlıyoruz. Ama bu endişeler, bu taleplerle giderilemez," diyen bir AB yetkilisi "çözüm için süresiz zamana sahibiz de diyemeyiz," demeyi inmal etmiyor.
Zaman gerçekten de sınırlı. Zira, Rusya'nın da eli boş durmuyor. Nabucco'ya alternatif olan güney akım projesi için bastırıyor. Birbirine alternatif boru hatlarında kazanan tabii ki projeyi daha erken bitireceği izlenimini veren olacak.
Tabii işin bir de Türkiye'nin AB'ye katılım sürecine dönük bir boyutu var. Nabucco bir anlamda Türkiye'nin AB'ye giriş pasaportu. Türkiye'yi yük olarak görenlere karşı savunulacak en önemli argüman Avrupa'nın enerji güvenliğinde oynadığı kilit rol olacak. Ancak müzakerelerde yaşanan tıkanıklık giderilmezse, hem AB'ye giriş pasaportu yıpranacak hem de Türkiye'nin enerji ulaşımında ana arter olma konumunu erozyona uğratacak.
|
