Temiz Hava Hakkı Platformu’ndan Kara Rapor

Temiz Hava Hakkı Platformu’nun (THHP) yayımladığı Kara Rapor 2025, Türkiye’de hava kirliliğinin boyutlarını çarpıcı verilerle ortaya koydu. Rapora göre, PM2.5, ince partikül madde kirliliği, Türkiye ekonomisine bir yılda 138 milyar dolar zarar veriyor. Bu, 2024 GSYH’sinin (Gayri safi yurtiçi hasıla) yüzde 10’una denk geliyor. Aynı zamanda THHP’ye göre, hava kirliliği, ülkedeki en önemli önlenebilir ölüm nedenlerinden biri.

BirGün’de yer alan habere göre; 2024 yılında yaklaşık 62 bin kişi kirli hava nedeniyle erken yaşta hayatını kaybetti. Platformu Yürütme Kurulu Üyesi ve Çevre İçin Hekimler Derneği THHP Temsilcisi Prof. Dr. Çiğdem Çağlayan ölümlere ilişkin, “Eğer PM2.5 düzeyi DSÖ’nün önerdiği yıllık ortalama 5 µg/m³ seviyesine indirilebilseydi yılda 60 binin üzerinde ölüm önlenebilirdi” dedi.

En çok ölüm Osmaniye’de
2024’te hava kirliliğine bağlı ölüm oranının en yüksek olduğu il yüzde 33,8 ile Osmaniye olurken, toplam ölümlerin sayısal olarak en fazla görüldüğü iller İstanbul, İzmir, Bursa ve Ankara oldu. PM2.5 hava kirliliği, Türkiye’deki en önemli önlenebilir ölüm nedenlerinden biri.

Rapor, 2024 yılında Türkiye’de hava kalitesi “iyi” olan hiçbir ilin bulunmadığını, Iğdır, Erzincan ve Kütahya’nın en kirli iller olduğunu açıkladı. İstanbul ve Ankara “hassas” seviyede kirlilikle dikkat çekerken, İzmir’de ölçüm verilerinin yetersizliği nedeniyle durum tespit edilemedi.

THHP Koordinatörü Deniz Gümüşel, Türkiye’de hava kirliliğiyle mücadelenin hâlâ kağıt üzerinde olduğunu vurgulayarak, “Hava kirliliğinin ekonomik maliyeti artık politika kararlarının merkezine alınmalı. Sağlık ve çevre politikaları birlikte planlanmalı” dedi.

Platform, PM2.5 için ulusal bir limit değeri belirlenmesi, fosil yakıt kullanımının azaltılması ve hava kalitesi verilerinin kamuya açık hale getirilmesi çağrısında bulundu. Rapora göre Türkiye, hâlâ Dünya Sağlık Örgütü’nün “sağlıklı hava” kriterlerinden çok uzakta.

Yangınlar zehirliyor
Orman yangınlarından kaynaklanan PM2.5 kirliliğinin sağlık üzerindeki etkileri çok ağır. 32 Avrupa ülkesinden 541 milyon kişiyi kapsayan güncel bir araştırmada, orman yangınlarına bağlı PM2.5 maruziyetinin diğer kaynaklardan gelen PM2.5’e göre çok daha fazla ölüme yol açtığı gösterildi. Ölümlerin başlıca nedeni, solunum sistemi hastalıkları. Küresel ölçekte, 2000–2016 yılları arasında 749 bölgeyi kapsayan veriler üzerinden yapılan araştırma ise, tüm nedenlere bağlı 65,6 milyon ölümün 406 bin 720’sinin yüzde 0,62 orman yangınlarına bağlı PM2.5 maruziyetinin akut etkilerine atfedilebileceğini ortaya koydu.