|
ürkiye yarım kalmış yatırım stokundan
1960'lardan beri kurtulamıyor. Her gelen iktidar yarım kalan projelerden
kurtuluş yolunu envanterden çıkarmakta buluyor. En ciddi ayıklama 2001 kriziyle
başlayıp AKP iktidarı ile sürdü. 8 yılda 3 bin 200 proje envanterden çıkarıldı
ancak AKP de siyasi kaygılarla geleceğe sorun yaratacak projelere imza atmaya
devam ediyor.
Türkiye'nin kıt kaynaklarına rağmen temeli atılıp
yıllarca ödenek aktarılan yarım kalmış 5 bin 556 projeden
gerçekliliğini ve gerekliliğini yitiren 3 bin 200 proje,
2001'den itibaren Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) envanterinden
çıkarıldı. Bu projelerden bini AKP iktidarı döneminde yatırım programından
çıkarıldı. Ancak bu dönemde de siyasi amaçlı kamu yatırımlarının bittiğini
söylemek mümkün değil. 1000 TL gibi küçük bir "iz bedeli" ile bütçeye girerek
hayatiyetini sürdüren binlerce proje bitirilmeyi bekliyor. Ayrıca DPT
envanterine göre 2002'de 114 milyar dolar bedelle giren 4 bin
414 projenin sayısı 2009'da 2 bin 332'ye düştü ama bu yatırımlara
ayrılması gereken tutar 160.7 milyar dolara çıktı.
Türkiye bitirilemeyen kamu yatırım stokunu yıllardır tartışıyor. Kaynak
yetersizliği nedeniyle bitirilemeyen bu projelerden zaman zaman toplu olarak
kurtulmaya çalışılıyor. Bu kapsamda 1990'lı yıllarda beş bini geçen proje sayısı
için ilk olarak 1991'de toplulaştırma yapıldı ve sayı azaltıldı. Daha sonra ise
2001 krizinin de etkisiyle proje sayısı ciddi oranda düşürüldü. AKP iktidarı
dönemine gelindiğinde ise yeniden ele alınan ve gözden geçirilen projeler
2006'da 2 bin 525'e kadar azaltıldı.
AKP iktidarı bu projeler arasında özellikle Doğu ve
Güneydoğu'da sağlık, ulaştırma ve enerji alanlarında pek çok
projeye hayat verdi ve bitmesi için önemli adımlar attı. Ancak aynı dönemde,
kültür merkezleri ve spor kompleksleri konusunda benzer kararlılığı gösteremedi.
Toplam tutarı 61 milyar 585 milyon 154 bin TL olan tarım projelerine ayrılan
ödenek de ciddi bir ilerleme sağlayamadı.
Öte yandan birçok yatırım yeterli kaynak ayrılamadığı ancak siyaseten
planlarda da bulunması gerektiği için "iz ödeneklerle
sürdürüldü. İz ödenek DPT'ye göre henüz bütçe ayrılamayan, ama envanterde
durmasında fayda görülen projeleri anlatıyor. Sonuç itibariyle 2009 yılı DPT
envanterinde 2 bin 332 proje bulunduğu göz önüne alındığında AKP, 7 yılda 4 bin
414 projeden bir bölümünü sonuçlandırsa da bine yakınını gözden
çıkardı.
Proje mezarlığına atılanlar
AKP'nin gözden çıkardığı projeler arasında irili ufaklı farklı projeler var.
Bu projelerin mezara giderken beraberlerinde toprağa gömdükleri para da ciddi
oranlarda. Birkaç örnek vermek gerekirse 2001'de o dönemin fiyatıyla 3 katrilyon
535 milyar liralık beş enerji projesi envanterden düştü. Hükümetin enerji
yatırımlarını rasyonelleştirme hedefiyle envanterden çıkarılan bu projelerden
yalnızca Afşin-Elbistan C Termik Santrali'ne 870 milyar TL harcanmıştı. Rize
İyidere Barajı'nın da proje bedeli 255.9 trilyon TL, yapılan ödeme 10 milyar
TL'ydi. Bu para da çöpe gitti.
Bunların yanı sıra Antalya'daki kapalı yüzme havuzu projesi 2002'de
programından çıkarıldı. Aydın Bozdoğan'da 25 yataklı devlet hastanesi 1996'da
plana girdi. 2004'te programdan çıkarıldı. 50 yatak ve 10 lojman üzerinden
1994'te başlanan Adana Karataş'taki Abdullah Tekin Devlet Hastanesi'nin DPT
envanterlerindeki izine en son 2004'te rastlandı. O tarihe kadar hastaneye 1
milyon 285 bin 716 dolar harcanmıştı.
Ağrı otoyolu için her
yıl ihale var
Yarım kalan yatırımlar konusunda ise AKP özellikle karayolları yapımına ilgi
gösterdi. Ancak burada da yanlış yatırımlarla milyarlar toprağa gömülmeye devam
ediyor. Ağrı Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Erat, kent
çevresindeki yolların kötü standartlarda yapılması nedeniyle her yıl yeni ihale
açıldığını belirterek, "Aynı yollar her sene yeniden yapılıyor. Bu durum çok
rahatsızlık veriyor" diyor.
|
