Binlerce Projeye Bütçede '0' Ödenek

ürkiye yarım kalmış yatırım stokundan 1960'lardan beri kurtulamıyor. Her gelen iktidar yarım kalan projelerden kurtuluş yolunu envanterden çıkarmakta buluyor. En ciddi ayıklama 2001 kriziyle başlayıp AKP iktidarı ile sürdü. 8 yılda 3 bin 200 proje envanterden çıkarıldı ancak AKP de siyasi kaygılarla geleceğe sorun yaratacak projelere imza atmaya devam ediyor.
 
Türkiye'nin kıt kaynaklarına rağmen temeli atılıp yıllarca ödenek aktarılan yarım kalmış 5 bin 556 projeden gerçekliliğini ve gerekliliğini yitiren 3 bin 200 proje, 2001'den itibaren Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) envanterinden çıkarıldı. Bu projelerden bini AKP iktidarı döneminde yatırım programından çıkarıldı. Ancak bu dönemde de siyasi amaçlı kamu yatırımlarının bittiğini söylemek mümkün değil. 1000 TL gibi küçük bir "iz bedeli" ile bütçeye girerek hayatiyetini sürdüren binlerce proje bitirilmeyi bekliyor. Ayrıca DPT envanterine göre 2002'de 114 milyar dolar bedelle giren 4 bin 414 projenin sayısı 2009'da 2 bin 332'ye düştü ama bu yatırımlara ayrılması gereken tutar 160.7 milyar dolara çıktı.

Türkiye bitirilemeyen kamu yatırım stokunu yıllardır tartışıyor. Kaynak yetersizliği nedeniyle bitirilemeyen bu projelerden zaman zaman toplu olarak kurtulmaya çalışılıyor. Bu kapsamda 1990'lı yıllarda beş bini geçen proje sayısı için ilk olarak 1991'de toplulaştırma yapıldı ve sayı azaltıldı. Daha sonra ise 2001 krizinin de etkisiyle proje sayısı ciddi oranda düşürüldü. AKP iktidarı dönemine gelindiğinde ise yeniden ele alınan ve gözden geçirilen projeler 2006'da 2 bin 525'e kadar azaltıldı.

AKP iktidarı bu projeler arasında özellikle Doğu ve Güneydoğu'da sağlık, ulaştırma ve enerji alanlarında pek çok projeye hayat verdi ve bitmesi için önemli adımlar attı. Ancak aynı dönemde, kültür merkezleri ve spor kompleksleri konusunda benzer kararlılığı gösteremedi. Toplam tutarı 61 milyar 585 milyon 154 bin TL olan tarım projelerine ayrılan ödenek de ciddi bir ilerleme sağlayamadı.

Öte yandan birçok yatırım yeterli kaynak ayrılamadığı ancak siyaseten planlarda da bulunması gerektiği için "iz ödeneklerle sürdürüldü. İz ödenek DPT'ye göre henüz bütçe ayrılamayan, ama envanterde durmasında fayda görülen projeleri anlatıyor. Sonuç itibariyle 2009 yılı DPT envanterinde 2 bin 332 proje bulunduğu göz önüne alındığında AKP, 7 yılda 4 bin 414 projeden bir bölümünü sonuçlandırsa da bine yakınını gözden çıkardı.
 
Proje mezarlığına atılanlar

AKP'nin gözden çıkardığı projeler arasında irili ufaklı farklı projeler var. Bu projelerin mezara giderken beraberlerinde toprağa gömdükleri para da ciddi oranlarda. Birkaç örnek vermek gerekirse 2001'de o dönemin fiyatıyla 3 katrilyon 535 milyar liralık beş enerji projesi envanterden düştü. Hükümetin enerji yatırımlarını rasyonelleştirme hedefiyle envanterden çıkarılan bu projelerden yalnızca Afşin-Elbistan C Termik Santrali'ne 870 milyar TL harcanmıştı. Rize İyidere Barajı'nın da proje bedeli 255.9 trilyon TL, yapılan ödeme 10 milyar TL'ydi. Bu para da çöpe gitti.

Bunların yanı sıra Antalya'daki kapalı yüzme havuzu projesi 2002'de programından çıkarıldı. Aydın Bozdoğan'da 25 yataklı devlet hastanesi 1996'da plana girdi. 2004'te programdan çıkarıldı. 50 yatak ve 10 lojman üzerinden 1994'te başlanan Adana Karataş'taki Abdullah Tekin Devlet Hastanesi'nin DPT envanterlerindeki izine en son 2004'te rastlandı. O tarihe kadar hastaneye 1 milyon 285 bin 716 dolar harcanmıştı.
 
Ağrı otoyolu için her yıl ihale var

Yarım kalan yatırımlar konusunda ise AKP özellikle karayolları yapımına ilgi gösterdi. Ancak burada da yanlış yatırımlarla milyarlar toprağa gömülmeye devam ediyor. Ağrı Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Mehmet Erat, kent çevresindeki yolların kötü standartlarda yapılması nedeniyle her yıl yeni ihale açıldığını belirterek, "Aynı yollar her sene yeniden yapılıyor. Bu durum çok rahatsızlık veriyor" diyor.