|
İstanbul’daki kentsel dönüşüm haberlerini basından takip edebiliyoruz. Peki kimi zaman direniş kimi zaman da mahkemelerle durdurulmaya çalışılan bu “dönüşüm”, “yıkım” ya da “soylulaştırma”, adına ne derseniz deyin, ne gibi sonuçlara yol açtı? YTÜ Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’nden Doç. Dr. Asuman Türkün bununla ilgili bir araştırmaya imza atmış. Türkün’ün MSGSÜ Şehir Bölge Planlama Bölümü’nden Yrd. Doç. Dr. Besime Şen, Yrd. Doç. Dr. Binnur Öktem, Yrd. Doç. Dr. Şükrü Aslan ve Mimarlar Odası’ndan Y. Mim. Mücella Yapıcı’nın katkılarıyla hazırladığı ve TÜBİTAK tarafından desteklenen “İstanbul’da Eski Kent Merkezleri ve Gecekondu Mahallelerinde Kentsel Dönüşüm ve Sosyo-Mekânsal Değişim” isimli projenin sonuçları, evlerinden ayrılıp toplu konutlara yerleşen ailelerin büyük sıkıntı yaşadığını gösteriyor. Türkün, Cumhurite Dergi'den Deniz Ülkütekin'in sorularını yanıtladı.
- Hangi mahallelerde çalıştınız?
- Altı mahallede çalıştık. Bunların üçü farklı dinamiklerle gelişmiş gecekondu mahalleleri, Tozkoparan ve Küçükçekmece’de TOKİ bloklarının yer aldığı Bezirganbahçe dönüşüm uygulamalarının sonuçlarını göstermesi açısından önemli; Küçükçekmece’de yer alan Ayazma ve Tepeüstü’ndeki gecekondu alanının yıkımından sonra ev sahipleri burada yapılan TOKİ bloklarına 20 yıl borçlandırılarak geçirildiler. Ayazma ve Tepeüstü 1990’larda gelişen gecekondu mahalleleri; daha çok Doğu ve Güneydoğu Anadolu’dan gelenlerin yerleştiği bir yer. 1980 sonrası aflardan yararlanmamışlar; bu yüzden en kolay yıkım burada oldu. Ev sahibi olanlar Bezirganbahçe’ye 20 yıl borçlanmalı geçirildi. Diğer mahallelerin ortak noktası kentsel dönüşüm ve dargelirli kesimlerin yaşam alanları olmaları. Başıbüyük kentsel dönüşüm alanı ilan edildi ve ilk uygulama olarak mahalledeki alana TOKİ blokları inşa edildi. Tuzla Aydınlı'da TOKİ konutlarının yapıldığı kısımda yer alan konutlar yıkıldı ve yine Bezirganbahçe’de olduğu gibi TOKİ bloklarına yerleştiler. Derbent’te mahallenin büyük bir bölümünde tapu tahsis belgeleri iptal edildi. Tarlabaşı’nda kısmen yıkımlar başladı ve kiracılar tahliye ediliyor. Burada yüzde 64 oranında bir kiracı nüfus var. Ev sahipleri açısındansa bir mülksüzleşme süreci başlayacak gibi. Diğer mahalle Tozkoparan. Burası 60’ların sonunda gecekondu önleme bölgesi ilan ediliyor ve 20 yıllık borçlanmayla insanlar yerleşiyor. 1960’larda burada yaşayanların iş olanaklarına sahip oldukları, gelirlerinin yüksek olduğu ve ödemelerin yükünün giderek azaldığı biliniyor, dolayısıyla çok sıkıntı çekmeden ödemelerini yapıp tapularını almışlar. Bugünse aynı durum söz konusu değil.
 - Dönüşüm insanların hayatını nasıl etkilemiş?
- Doksan sonrasında gecekondu yapımının sınırlarına ulaşılmıştı; bu nedenle gelenlerin büyük çoğunluğu kiracı olarak kente yerleşmiş. Ayazma ve Tepeüstü yıkıldıktan sonra evsahibi kabul edilen aileler Bezirganbahçe’ye yerleşti ama ekonomik anlamda ciddi sıkıntılar yaşadılar. Zaten ekonomik krizin olduğu bir dönemde bu konutlara taşınanların yüzde 54’ü işini kaybetti; yaptığımız anketlerde işsizliğin yüzde 30’a ulaştığı görülüyor. Çalışanların yüzde 30’u da asgari ücret altında gelire sahip ve yarısından fazlasının herhangi bir sosyal güvencesi yok. Bezirganbahçe’ye yerleşenlerin yarısına yakını borçlarını ödeyemeyerek geldikleri semtlere ya da kentin çeperlerine kiracı olarak dönmek zorunda kaldı. Bir de şu var, insanlar gecekondularda ellerine para geçtikçe evlere yatırım yapmayı sürdürmüşlerdi. Çıkılan katların bir kısmı kiralanarak ek gelir elde edildi. Bakkaldan veresiye alışveriş gibi mahalledeki sosyal ağlar yoluyla zor zamanlar daha kolay atlatılır oldu. Apartmana geçince bu tür gelirler ve ilişkiler de kaybedildi. Aidat, doğalgaz gibi düzenli ödemeler de onlar için fazladan külfet.
|
