Gelecekte Bienal ve Sergilerin Tema ile İlişkisi

2. Uluslararası Rotterdam Mimarlık Bienali 26 Haziran'a kadar devam ediyor. Günde ortalama iki yüz kişiyi ağırlayan bienal sergileri ziyaretçileriyle ücretsiz buluştukları "açık gün"de, 12 Haziran Pazar günü, 2500 kişi tarafından izlendiler. Bu sene "the Flood" (Sel) teması ile gerçekleşen bienal, seçilen tema ile belirlenen tutum açısından MVRDV'den Francine Houben'in kuratörlüğünü yaptığı "Mobility - A Room With A View" (Mobilite - Manzaralı Bir Oda) teması altında gerçekleşen Rotterdam Mimarlık Bienallerinin birincisinden oldukça farklı bir yüze sahipti. Geçen sene "Mobilite" teması altında irdelenen mobil objeler, otobanlar, otostop gibi konular uluslararası bir platformda farklı ülkelerden katılımcıların farklı sonuçlarla da olsa benzer kriterler altında yaşadıkları sorunlara ve çözümlere yer vermekteydi. Tema yerel bir ölçekte özelleşmiyordu. Bu sene bienalin kuratörlüğünü yapan Adriaan Geuze'nin seçtiği "Sel" teması ise "uluslararası mimarlık bienali" gibi bir fırsatı Hollanda'nın kendine ait bir problemi uluslararası platforma taşımak ve ülkenin su ile ilgili problemlerine diğer ülkelerle birlikte çözümler bulmak için kullanmayı amaçlıyor. Bienal Hollanda'ya ait konuları, hem bu konuların başından beri içinde olan yerli mimarların işleri hem de konuyla yeni tanışan ya da su ile ilgili problemlerin çok farklı örnekleriyle uğraşan yabancı mimarların bakış açılarını yansıtan işlerle, irdelemeye çalışıyor. Bienalin beş ana sergisinden dördü direkt olarak bu konuyla ilgileniyor. "Polder"ler sergisi Hollanda'nın denizden kazanılmış alanlarıyla oluşan özelleşmiş peyzajının ve su kontrolü ile ilgili hayal gücünün sınırlarını zorlayan mevcut teknolojilerinin, hem durumu gözler önüne sererek hem de doğaya karşı böyle bir eylemin tüm soru işaretlerini ortaya koyarak, bir profilini çiziyor. Açıklamalar, polder alanlarının işleyişini ortaya koyan maket ve çizimler ve polder alanlarının oluşum ve ülke içindeki dağılımlarını gösteren şema ve grafikler ile "Polderler" sergisi bu konudaki mevcut durumun açıkça anlaşılmasına yardımcı oluyor. Ayrıca serginin önemli bir parçası olan soruları cevapladıkça ziyaretçiyi odanın içinde dolaştıran ayrıntılı bir duvar anketi teknoloji ve su arasındaki bu hareketin etraflıca sorgulanmasına olanak veriyor. "Flow" (Akış) sergisi davetli sekiz grubun su ile ilgili konulara çözümler arayan projelerini içeriyor. "Flow" sergisi kapsamında ayrıca Hollanda'daki mimarlık okullarından karma bir öğrenci grubunun yüksek lisans derslerinde geliştirdikleri proje de yer alıyor. Bienalin bu bölümü hem yüksek lisans sınıfına ait projenin gösterdiği çizgiyle hem de projeler arasında yer alan Archi Prix yarışması projeleri ile (öğrencilerin diploma projelerini değerlendiren uluslararası yarışma) bu konunun eğitim kurumlarında nasıl ele alındığına dair örnekler de sunuyor. "Flow" sergisi genelinde, aralarında bağlayıcı tek kriterin su bağlamındaki sorunlara çözüm üretmek olan, bir proje sergisinden oluşuyor. "Three Bays"(Üç Körfez) ve "Water Cities" (Su Şehirleri) sergileri su ile ilişkili konularda Hollanda'yı kendi içinde ve dünyanın diğer yerlerindeki su şehirlerinden örneklerle karşılaştırma imkanı veriyorlar. "Three Bays" sergisi bir Hollanda su şehri olan Amsterdam ile Venedik ve Tokyo körfezlerini inceleyerek bu karşılaştırmayı daha özelleşmiş bir ölçekte gerçekleştirirken "Water Cities" sergisi Hollanda'nın eski / yeni su şehirlerinin yanı sıra dünyadaki su şehirlerinin ayrıntılı maketlerine yer veriyor. Karşılaştırmalarla ilgili iki sergide de işin büyük çoğunluğu ziyaretçiye düşüyor. "Water Cities" daha çok sonuçları çıkarmayı ziyaretçinin kendisine bırakan bir maket sergisi olarak nitelenebilir. Üç farklı şehir için üç ayrı kuratör tarafından yürütülen "Three Bays" de ise karşılaştırma yapılacak şehirler için gereken veriler, her körfez için ayrı ayrı, aralarında belirli bir dil birliği de sağlanabilmiş olan maket, çizim, fotoğraf ve açıklamalarla sunuluyor. Ancak her şehrin kendi köşesinde yer alan verilerle ilgili amaçlanan karşılaştırmaları yapmak yine ziyaretçiye kalıyor. Uluslararası karakterin en baskın olduğu "Mare Nostrum" sergisi ise kitlesel turizm ve mesafelerin kısalması ile kıyılarda meydana gelen değişiklikleri davetli kuratörlerin yürütücülüğünde işlerken bu bağlamda farklı bir noktada yer alıyor. "Mare Nostrum" sergisi ağırlıklı olarak kitlesel turizmin global ve yerel ölçeklerde etkilerine yönelik araştırma projelerine ve bundan kısa bir süre sonra kıyılarda gerçekleşecek değişikliklere dair bir öngörü profiline yer veriyor. İkinci Rotterdam Uluslararası Mimarlık Bienali de birincisi gibi bir çok soru işareti uyandıracağa benziyor. Bu seneki bienal hazırlanırken medyada bunun da bir deneme olduğuna, birincinin ardından Rotterdam Mimarlık Bienali'nin devamlılığı için ikinci bienalin başarısına bakılacağı söyleniyordu. Temayı ele alışı ve sunumları ile yeterince başarılı bulunmadığı yönünde eleştirilen birincinin ardından bu ikinci mimarlık bienali ile ilgili değerlendirmeler merakla bekleniyor. Yerel bir sorunu uluslararası platforma taşıma ve birlikte çözme yoluna gitme açısından bu seneki bienal amacına yaklaşmış görünüyor. Ancak sergiler birçok yerde ilişkileri kurmakla uğraşmamakla ve bulguların bir dökümü düzeyinde kalmakla eleştiriliyor. Bienal sergilerinin açılışından bu kadar zaman sonra ortaya çıkan bu eleştiriler "bir mimarlık bienali nasıl olmalıdır?" sorusunu da ortaya çıkarıyor. Daha sonraki bienallerde devlet desteğinin azalacağı veya kesileceği yönünde öne sürülen fikirlere rağmen Rotterdam Mimarlık Bienali, devam etmesi halinde, denemelerle bu sorunun cevabına ulaşabilir gibi görünüyor. Bilge Ar fotoğraflar: Bart Lans & Bilge Ar