Kendi Yaşamlarını Örüyorlar

BR>
Ev değil, demokrasi inşa ediyoruz

Viranşehir yoksul bir yer, Yeğin’in demesiyle Türkiye’nin “amelesi”, en ezilen proletaryası burada. Her yıl binlerce insan Türkiye’nin pek çok yerine, mevsimlik ya da inşaat işçisi olarak gidiyor. Başkalarının tarlalarını ekip, toplayıp, başkalarına ev inşa ediyor Viranşehirliler. İşte o “amele”ler şimdi komün için kolları sıvadı. 8-9 hanelik çekirdekler kurulup, her çekirdekten de bir koordinatör belirleniyor. Kadınların erkeklerin yanında kendilerini ifade edememeleri durumunu ortadan kaldırmak için onlar ayrı toplanıyor. Altı yaşından büyük çocuklar da kendi koordinatörlerini seçiyor. Çünkü onların da evlerinin nasıl olacağı noktasında söz hakkı var.

Meksika’dan mimarlar, Türkiye’den mühendisler, ekolojik tarım uzmanları geliyor, toplantılar yapılıyor. Tıpkı ben oradayken köylülere pratik ve samansız kerpiç ev yapımını anlatmaya gelen İTÜ Mimarlık Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Bilge Işık gibi. Elinde katalog, kerpiç evin dünyadaki örneklerini gösteriyor Işık, Viranşehirlilere. Gözlerde merak ve şaşkınlık. Çünkü başta pek de sıcak yanaşmıyorlar kerpiçe. Hatta üç ayları neden kerpiç ev yapılması gerektiği, ekolojik tarımın nasıl yapıldığı, dayanışmacı ekonominin ne olduğu tartışmalarıyla geçiyor. “Kerpiç evler ekolojik evler, yazın serin, kışın sıcak oluyor” diyor Yeğin, “Hem uzmanlara daha az yer veren, hiyerarşiyi yok eden, insanların türkü söyleyerek birlikte yaptıkları yani eşitlikçi bir inşa biçimi. Bu yüzden seçtik onu. Çünkü biz demokrasi denilen şeyin insanların birbirini gördükleri, üzüntülerini paylaştıkları bir organik mahallede gerçekleştirebileceğine inanıyoruz. Sadece ev değil, başka bir biçimde demokrasi inşa ediyoruz.”

Ancak son karar mercii tabii ki Viranşehirliler. Plan onların isteklerine göre değişiyor: “Evler avlulu olsun, sıcak günlerde rahat rahat dışarıda oturabilelim.”, “Kadınlar için bir alan olmalı, orada rahatça toplanıp, sorunlarımızı tartışabilelim.”, “Çocuk parkı büyük olsun, arkadaşlarımız da gelir.”

Yeğin’e düşen mi? Sadece onlara bunun için cesaret veriyor. Çünkü Ezilenlerin Tiyatrosu’nun kuramcısı Augusto Boal’ın dediği gibi, mutluluk cesaret ister, Yeğin bunu biliyor. “Bizim yaptığımız” diyor, “insanların özgüvenlerini yerine getirmek, bu sürecin içinde kolektif bir çalışma yaratmak. Her şey onların kararı ve onların ellerinde. Evler kurulunca biz gideceğiz, esas olan onların işi kabullenmesi. Hem bir süre sonra farkına varıyorsunuz ki onlar bizden daha iyi biliyorlar. Herkes köyden gelmiş, köyün dayanışmacı biçimini; kerpiç evin yapılışını, tarımı zaten biliyor. Biz sadece onlara bunu yeniden hatırlatıyor, biraz hafızalarını kazıp özgüvenini ortaya çıkarıyoruz. Biz mükemmel toplum yaratmıyoruz. Zaten bu faşizm olur. Biz sorunları olan, ancak sorunları kendi içinde çözebilecek bir toplumsal yapı yaratıyoruz.”

Herkesin yönelttiği, bunun ömrü ne kadar sürer, sorusuna bir yanıtı yok Yeğin’in. Bilmiyor, denemeden de bilinemez ki… Ancak çalışma şimdi, bugün bitse de, Viranşehirlilerin, herkesin barınacak yeri olmasının insan hakkı olduğunu öğrenmesinin bile dünyayı değiştireceğine inanıyor. Sadece bu da değil, Viranşehir'deki çalışma başka yerlere de örnek olmuş. Yakında Nusaybin’de “Ax u Bajar/Toprak ve Kent”, Lice’de “Ax u Jiyan/Toprak ve Yaşam” çalışması başlayacak. Nusaybin’de boş parklar bir yıllık sebze ihtiyacını karşılayacak şekilde ailelere paylaştırılacak. Lice’de ise, 1974 depreminden beri geçici prefabrik evlerde yaşayan aileler için kerpiç evler inşa edilecek, tabii yine o ailelerle birlikte. Uzun lafın kısası, “Başka bir dünya mümkün”. Bu çalışmalar da bunu laf olmaktan çıkarıp, hayata döküyor. Görmek isterseniz Viranşehir'deki “Ax u av” mayısta kapısını açacak.