3. Köprü: Transit geçiş nereden geçmeli; kuzeyden mi, güneyden mi?

Istanbul ulaşımına çözümler konusunda Başbakan Erdoğan ıle buluştugumuz bir nokta var: Transit Geçiş. Diger bir deyişle, Anadolu'dan Trakya'ya, Ortadogu'dan Avrupa'ya geçiş yapan agır vasıtalar, kamyonlar, TIR'lar ve benzerlerinin kentiçi ulaşımına girmeden Istanbul’u bypass etmeleri. Bazıları bu oranının az olduğunu iddia etseler de, buna katılmak mümkün degıl. Çünkü, Istanbul’un dogu batı uç noktaları arasında işleyen çevresel trafik, Pendik'ten Yeşilköy'e, Tuzla'dan Avcılar'a, Gebze'den Hadımköy'e gidip gelen vasıtalar var. Kente girmesi gerekmeyen bu ulaşım ciddi bir oran tutuyor ve mevcut köprüleri kullanıyor. Eger transit ve çevresel ulaşımı mevcut köprülerden arındırabilirsek, Istanbul ulaşımında bir rahatlama olacağı açık.

Burada bir hatırlatma yapmakta yarar var. Ne yazıkki plansız göç ve sağlıksız büyüme ve yönetimin sonradan boğaz kenarlarına ‘rant’ çıkışları monte etmesi neticesinde transit geçiş için yapılan Fatıh Sultan Mehmet Köprüsü ve TEM (transeuropean motorway) kısa sürede boğuldu, E-5 (D-100) ile TEM arasındaki yeşil bant ilkel yerleşimlerle doldu, 300.000.000 m2 yeşil alan talana kurban edilidi. Neticede, TEM kentiçi ulaşıma teslim oldu.
O zaman ‘yeni transit geçiş nereden yapılmalı ki amacına ulaşsın, kısa ve ekonomik olsun, doğaya ve tarihe zarar vermesin ve TEM ile aynı akıbete ugramasın’ sorusuna cevap bulmak gerekiyor.

Iste bu Başbakan Erdoğan ile ayrıldığımız nokta: Güzergah

Iki alternatiften bir tanesi Sn. Erdogan ın önerdigi mevcut 2 köprünün  kuzeyinden geçecek 3. Boğaz Köprüsü ve baglantıları, digeri bendenizin 12 senedir üzerinde çalıştığım güneyden, Marmara Denizi üzerinden Pendik-Yeşilköy Otoray Yüzer Viadük Projesi TRANSMAR.

Bugünkü şartlarda, imarda illegalite ve rant düzeninin egemen olduğu bir ortamda Başbakan’ın Kuzeyden Köprü projesı gerçekleşirse Istanbul çölleşme eğilimine geçebilir. Bu köprüye baglı otoyolların yaklaşık 60 km uzunlugundakı kesimi orman arazileri ve su havzalarından geçecek, su kaynakları tehdit altına girebilecek, Kent tekrar kuzeye doğru ilkel ve illegal biçimde büyüyerek kalan akcigerlerini ve su havzalarını yitirecektir. Özetle, TEM de yaşadığımız kötü deneyim tekrarlanacak, güneyde Tekirdağ dan Gebze uzayan Istanbul betonu kuzeyde Karadenız kıyılarına ulaşacaktır. Ekli uzay resmi 3. Köprü’nün neden Boğaz’ın kuzeyinden yapılmaması gerektiğini tartışmasız anlatmaktadır. (sarı: Hükümet’in projesi; kırmızı: Alp’in projesi)

Transit geçiş için akılcı yaklaşım ulusal ve uluslararası otoritelerden onay alan Marmaras Denizi üzerinden 50 km lik Pendik-Yeşilköy Otoray Yüzer Viadük  projemdir. ITU den Prof. Dr. Yücel Odabaşı başkanlıgındaki bilim heyetinden ‘teknik vize’ alan proje 2001 yılındada ‘Dünya Bogaz Geçişleri Örgütü’ (Strait Crossings) tarafından ‘Başyapıt’ kabul edilmiş ve bilim literatürüne alınmıştır. Kuzeyden köprüye kıyasla kamulaştırma bedeli yok denecek kadar az olduğu gibi çarpık yapılaşma, arsa spekülasyonu, orman, yeşil ve su havzası talanı riskleri sıfırdır, ucuz ve hızlıdır, direktir. Ihale edilen Izmit Körfez geçişi ve Izmir Otoyolu ile buluşmaktadır,. Denize batırılmış dubalardan yükselen ayaklar üzerinde deniz seviyesinden 25 metre yüksekten giden sistem büyük gemi geçişleri için Bogaz önünde batacak veya yükselecektir. Örnekleri yapılmış başarıyla işletimdedir. Içinden geçen manyetik motorlu Raylı Mekik sayesinde Atatürk ve SG Havalimanlarını 15 dakikada dogrudan baglamakta, AHL de uçaktan inen yolcu 30 dk sonra yere basmadan SGHL den uçabilmekektir. Ön etüdlere göre 3 milyar dolarlık proje günde 100.000 ve 10 senede kendini ödeyecektir.

(TRANSMAR a ilişkin ayrıntılar ve Istanbul ulaşımı için hazırladığım Altın Üçgen ve Kuşakyol projeleri www.ahmetvefikalp.com/kentselvizyonlar bölümünden izlenebilir.)

Prof. Dr. Ahmet Vefik Alp / Mimar Kentbilimci