|
BR>
HUMMALI
BİR HAZIRLIK VAR
Başbakan Tayyip Erdoğan’ın memleketi
Rize-Güneysu’da, eski adıyla Potemya’dayız.
Hem miting, hem de
İkizdere’de bir HES açılışı yapacağı için günler öncesinden hummalı bir hazırlık
başlamış. Sokaklar süpürülmüş, afişler asılmış. Hatta Güneysu’nun ortasından
geçen dere yatağında hafiften bir su akıyor. Meğer Başbakan gelecek diye dereye
su veren Kaledere regülatörünün kapakları açılmış.
Açılmış ki geride
sadece taşları kalan dere yatağının acıklı hali görülmesin. Güneysu, HES inşaatı
tamamlanan ender yerlerden biri. Yüzlerce HES projesi beklemede çünkü giderek
güçlenen sivil ve hukuki direniş söz konusu. Halkın “evet” demediği yerlerde HES
inşaatı öyle kolay kolay başlayamıyor.
Öğretmen Nurullah Mamati (40)
doğma büyüme Güneysulu. “Milyon yıllık dere beş yılda mahvoldu. Bu en hafif
ifadeyle Doğu Karadeniz’e ihanettir” diye başlıyor sözlerine. Dağda, Katharathi
dedikleri harikulade derede HES inşaatı yapılacağı için dava girişiminde
bulunacağını söylüyor.
“Başbakan’ın memleketindesiniz, nasıl olur?”
diyecek oluyorum. “Artık burada yaşayan insanlar da gerçekleri görmeye başladı.
Ama ses çıkaramıyorlar. Bizim amacımız siyasi değil. Bize ait bir şey kalmadı,
tek derdimiz bu” cevabını veriyor.
Mamati’nin eşi başörtülü.
Yeni evlenmişler fakat gelecekten ümitli değiller. “Biz muazzam bir çocukluk
geçirdik. Yüzdüğümüz derenin suyunu içerdik. Setoz ve Koboz dereleri mahvoldu.
Benekli alabalıkların yediği, bizim hariboş dediğimiz böcekler de. Varko
dediğimiz kaya balığı bitti. Bizim çocuklarımız bunları göremeyecek”
diyorlar. Mamati Güneysu’da isyan eden tek adam değil. Bakkal Muhammed
İstif, “Esnafın çoğu HES’lere karşıdır. Ama ekmeğinden olmaya korkuyor. Herkes
pasif, samimi olan çok az. Her telefon konuşmamda emniyet geliyor, ‘faaliyet var
mı’ diye soruyor” diyor.
Erdoğan’ın
hemşehrisi Nurullah Mamati, öfkeli.
HES NASIL ÇALIŞIR? HES
NE DEMEK: Hidroelektrik santralları (HES) suyun belli bir yükseklikte
sahip olduğu potansiyel enerjinin elektrik enerjisine dönüştüren tesislere
verilen ad.
YÖNTEM NEDİR: HES’ler depolamalı ve akışlı
olmak üzere ikiye ayrılıyor. Akışlı yöntemde su doğal yatağından tünel
veya kanallara aktarılarak yükseğe
taşınıyor. (Karadeniz vadilerinde
uygulanan HES’ler daha çok tünel tipi.)
DERE TAMAMEN KURUR
MU: Bir HES için deredeki suyun neredeyse tamamı kullanılıyor. “Can
suyu” denen ve yaşam için gerekli olan bir miktar bırakılıyor. Ki bu miktarın ne
kadar olması gerektiği ayrı bir tartışma konusu. Yaz aylarında küçük kollardan
gelen sular kesilince dere tamamen kuruyabiliyor.
HES’LERDEKİ SU
NEREYE GİDİYOR, HAVAYA MI UÇUYOR? Hayır, havuzda biriktirildikten sonra
enerji üretmek için borulardan başka yere taşınarak, bazen başka dereyle
birleştirilerek büyük bir ivmeyle bırakılıyor.
KÜRESEL ISINMAYA
KATKISI NE? Baraj gölünün oluşturulmasıyla yüzey alanı nehre göre daha
geniş olan baraj göletinden buharlaşma artar. Bölge ikliminde değişime neden
olur.
İNSANA ZARARI VAR MI? Çok gündeme gelmeyen bir
konu, HES’ler için kullanılan elektrik iletim hatları. Elektrik ve manyetik
alanlar oluşturan bu hatlarının kanserojen etkisi
kanıtlandı.
|
