Yerel Demokrasinin ‘Seçilmiş Kral’ları...

umhuriyetin “devrim yasaları” arasında, 1930’da “tek partili TBMM” tarafından kabul edilen “1580 sayılı Belediyeler Kanunu” yaklaşık 75 yıl yürürlükte kaldı. Günümüzün “demokratikleşme” savlarıyla değiştirilmesine rağmen, çok daha “demokratik”ti... Örneğin yasanın 1960’lara kadar uygulanan ilk düzenlemesinde, belediye başkanları doğrudan halk tarafından değil meclis üyeleri arasından “meclisin kararı”yla seçilirdi. Dahası, yıl sonunda “ibra” edilmezlerse, yerlerini aynı meclisten seçilen yeni başkana bırakırlardı. Günümüzde ancak “demokratik toplum örgütleri”nde geçerli olan bu kuralın, “çok partili sistem”de değiştirilerek “demokrasi” adına “başkanlık sistemi”ne geçişimiz, demokrasi tarihimizin ne kadar “demokrat” olduğunun da göstergesidir.

Yine aynı yasa 1930’da TBMM’de görüşülürken tasarıda, “Belediye meclisi belediye başkanının emriyle toplanır” hükmü vardı. Dönemin çoğu “çizmeli” olan “tek parti” milletvekilleri buna karşı çıkarak, halkın seçtiği meclise “emir” verilemeyeceğini söylerler… uzun tartışmalardan sonra madde “davet” sözcüğü kullanılarak yasalaşır... İşte o günden bu yana belediye başkanlarımız, artık doğrudan halkın seçtiği “reis”ler bile olsalar, meclislerini emirle değil davetle toplantıya çağırırlar. Bu demokrasi kültürünü de 1930’ların tek partili TBMM’sine borçludurlar...

Başkanların doğrudan halk tarafından seçilmeleri giderek “tek kişi yönetimleri”ni yaratmıştır. Özellikle günümüzün belediyeleri, başkan hangi siyasi görüşten olursa olsun, adeta “demokratik kral”lıklar gibidir. O kadar ki, kimi kentlerimizin yakın geçmişteki ünlü başkanları arasında, halk tarafından “kral” unvanı verilenler bile vardır. Kentlerimizin siyasal tarihleri de başkanların bağlı oldukları siyasal partinin ya da görüşün değil, doğrudan “başkanın adı”yla anılır...

İşte böyle bir süreçte, kimi kentlerimizdeki “sürekli seçilen” belediye başkanlarının, yani “kuşaktan kuşağa sevilen kral”lar olmalarının hangi özelliklerinden kaynaklandığını merak edince, ilginç sonuçlara ulaştık... Kimi başkanlarımız gerçekten “kente ve topluma hizmet aşkı”nın simgeleri olarak yeniden seçilirlerken, kimileri de “seçim kazanma becerileri”yle üst üste göreve geliyorlar.

‘Kitap’ta anılacaklar

Bu araştırmanın Cumhuriyet’te yazı dizisi olarak sunduğumuz bölümünün “pehlivan tefrikasına dönüşmemesi” için, sadece 29 Mart 2009 seçimlerinde en az 3. kez seçilen başkanlarımızı kapsıyor. “Artık” aday olmayan veya seçilemeyen ya da geçmişte üst üste çok sayıda seçim kazanmış başkanlarımızın öykülerini ise aynı araştırmanın “kitap” çalışmasında “kent ve demokrasi tarihimiz”e bir katkı olarak sunmayı planlıyoruz.

Bu nedenle, örneğin Muğla’nın tarihi dokusunu koruyan kent olmasındaki öncü başkanı Erman Şahin; ülkemizdeki “kent konseyi” kavramının önderlerinden Urla’nın başkanı Bülent Baratalı; Mardin’in Ömerli ilçesinde “değişmez” başkanlığın simgesi rahmetli Rıfat Altındağ; Kars’ın çağdaş ve kimlikli gelişmesini başlatan Naif Alibeyoğlu, Beypazarı’nı tarihiyle ve kültürüyle ayağa kaldıran Mansur Yavaş, büyük mimar Koca Sinan’ın Ağırnaslı hemşerisi Mehmet Osmanbaşoğlu... gibi yakın geçmişin “kuşaktan kuşağa” seçilen başkanlarını kitabımızda bulabileceksiniz...

Dizimizdeki başkanlar ilk seçildiklerinde, örneğin ilkokula başlayan çocuklar, şimdi yetişkin birer “seçmen” oldukları gibi, aynı göreve aday bile olabilecek yaştalar. İşte, son yerel seçimlerin değişmez başkanları...