İstanbul Sözleşmesi; Kentine Sahip Çık ve Takipte Kal

"Türkiye’de yerellik, sadece kağıt üzerindedir ve bu olmayan yerellik, son dönemde yani AKP iktidarında iyice yok oldu. Merkeziyetçilik, neredeyse bir kişinin karar almasına kadar gitti. Eskiden ‘merkeziyetçilik’ derken Ankara’yı anlardık; şimdi Başbakan ve etrafındaki birkaç kişiyi... Bu söylediğimiz bir spekülasyon ya da tevatür değil; örneğin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı, Taksim konusunda bunu ifşa etti ve 'Başbakan istiyor' dedi. Zaten pek çok şey Başbakan istiyor ve yapılıyor".

"İstanbul Sözleşmesi bir Sened-i İttifak’tır"

1808 yılında imzalanan Sened-i İttifak'a gönderme yaparak, İstanbul Sözleşmesi'ni de üstünde düşünülmüş, ince elenip sık dokunulmuş bir Sened-i İttifak olarak değerlendiren Aktar, "Burası 200 yıldır merkeziyetçiliğin hüküm sürdüğü bir coğrafyadır. 200 yıldır yapılan her şey, bütün Batılılaşma çalışmaları, merkezileşmek, merkezin ve dolayısıyla devletin güçlenmesi içindir. Erki paylaşmak zorunda kalan ilk ve tek anlaşma 1808 yılında imzalanan Sened-i İttifak'tır. Onun da arşivlerde bile aslı yoktur; çünkü devlet imzaladıktan sonra yok etmek için elinden geleni yapmıştır" diyor.

Cengiz Aktar"Artık yönetilenler de meseleleri en az yönetenler kadar biliyor; siyasetçiler bunu anlamalı"

Aktar, ancak yaşadığımız zaman diliminde Türkiye boyutlarında olup da bu kadar merkeziyetçi olan bir ülkenin, artık verimli bir şekilde işlemesinin mümkün olmadığına dikkat çekiyor. Bunun, kaynak israfı anlamına geleceğini vurgulayarak; Ankara’da alınan bir kararın hem Kars’ı hem de Edirne’yi ilgilendirdiğini; yapılan yanlışların da herkes tarafından görüldüğünü ifade ediyor. Aktar'ın altını çizdiği bir diğer nokta ise artık yönetilenlerin de meseleleri en az yönetenler kadar, hatta daha fazla biliyor olması; "Artık yönetilenlere, 'bu budur arkadaş, uygulayacağız' demek mümkün değil. Yönetenlerin ve siyasetçilerin, bunu anlaması çok önemli" diyor. Aktar'a göre Türkiye’nin içinde bulunduğu ve ‘orta gelir tuzağı’ olarak tarif edilen sorundan kurtulmanın yollarından biri de yereldeki potansiyelleri ortaya çıkarmak. Çünkü yereldeki potansiyel, aşırı merkeziyetçilikten dolayı gün yüzüne çıkamıyor.

‘Denge – denetleme’ eksikliğinin ilacı da yerelleşme

17 Aralık'tan bu yana Türkiye gündemini oluşturan yolsuzluk ve rüşvet iddialarına işaret ederek, bunun bir ‘denge – denetleme’ eksikliği de olduğunun anlaşılması gerektiğini kaydeden Aktar, bu eksikliği gidermenin yolunun da yerelleşmeden geçtiğini belirtiyor:

"Bize okulda okutulanlardan bildiğimiz kadarıyla sistemde ‘yürütme, yasama ve yargı’ olmak üzere üç erk var; buna dördüncü erk olarak medyayı da ekleyebiliriz. Ama bundan ibaret değil. Bunlar, eğer yapabilirlerse, birbirlerini yatay denetleyebilen erkler. Çok daha etkin, demokratik bir erk daha var; o da ‘bölgesel’ yani ‘Adem-i merkezi’ erk. O da dikey bir erk. Bu, federe devletten mahalle muhtarlığına kadar gider ve en doğru dengeleme ve denetleme bu şekildedir. Bunun bir de uluslar arası ayağı vardır ve o da dikeydir; ulus üstü denge – denetlemedir. Örneğin her türlü BM sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Mahkemesi, AB’nin ulus üstü kurumları, bu mekanizmalar arasında sayılabilir. Türkiye bunlara yeni yeni alışıyor, anlıyor, öğreniyor. Ama daha çok uzun bir yolumuz var".  

Türkiye'nin bütün idari yapısını kopyaladığı Fransa'nın bile 1982’den bu yana bölgeselleşmeye çalıştığını anımsatan Aktar, bunun ne anlama geldiğini şöyle açıklıyor:

"1982'de başlattıkları bölgeselleşme çalışmaları yetmeyince 2003’te Anayasayı değiştirdiler; bugün de ‘Adem-i merkeziyetçilik’i tartışıyorlar. Örneğin vilayetlerin kaldırılması konuşuluyor. Ki biz de 1871’de onların vilayet sistemini taklit etmişizdir. Avrupa’nın en merkeziyetçi ülkesi Fransa dahi Adem-i merkezileşiyor; dolayısıyla şimdiden doğru işleri yapabilmek lazım".