|
Öfkeyle yorum yapmak yerine, şaşırtan bu yasağı anlamak için önce İsviçre’nin
siyasal sistemine yakından bakmak gerek. Genel hatlarıyla idari örgütlenme
biçimi belediye, kanton ve federal yapı üzerine kurulmuş. Her bir yapı kendi
özerk alanında, yasama ve yürütme organıyla faaliyet gösteriyor ve kanun
yapabiliyor. Tüm ülkeyi kapsayacak düzenlemeler ise federal parlamentoda
gerçekleşiyor. Parlamento tarafından seçilen ve yedi bakandan oluşan Federal
Hükümet, 1957 yılından beri dört partili bir koalisyondan oluşuyor. Bu yedi
bakan, iki yılda bir sırayla devlet başkanı oluyor.
Yurttaşlar 100 bin imza toplayarak bir yasa ya da anayasa hükmü önerisinde
bulunabiliyor. Sunulan bu öneriyi Federal Hükümet inceliyor ve hukuka aykırılık
görmezse halkoylamasına sunuyor. Halk kabul ederse yasallaşıyor. Hükümet hukuka
aykırılık görürse bu önerinin geçersiz sayılması için meclise başvuruyor. Kısaca
buna doğrudan demokrasi deniyor ve İsviçreliler bununla gurur duyuyor.
Sıradan bir oylama mı?
Geçen Pazar günü de olan buydu. Referandum yorgunu İsviçreliler ortalamanın
çok üzerinde yüzde 54’lük bir katılımla sandığa gittiler. Yüzde 57,5’luk bir
çoğunlukla da öneriyi kabul ettiler ve minare yasağı anayasal bir hüküm halini
aldı. Peki gariplik bunun neresinde? Aslında biçimsel açıdan hiçbir gariplik
yok. Halkoylamasına ilişkin tüm koşullar yerine getirildi ve demokratik bir
ortamda oylama yapıldı. O yüzden çıkan sonucun yasallığı ya da meşruluğu
tartışma konusu yapılamaz.
Ancak esasa ilişkin aynı şeyleri söylemek mümkün değil. Öncelikle ülkede
sadece 4 (yazıyla dört) minare varken ve yeni bir minare inşası iznini almak,
karışık imar hukuku sürecinden genellikle başarıyla çıkamazken, böyle bir
halkoylamasına niye ihtiyaç duyulduğu sorusunun yanıtını biraz sonra arayacağız.
Fakat hukuki sorun, bu yasağın İsviçre’nin taraf olduğu uluslararası anlaşmalara
açıkça aykırı olması. Özellikle Avrupa İnsan Hakları Konvensiyonu’nun 9. (din
özgürlüğü) ve 14. (ayrımcılık yasağı) maddelerine aykırılık çok açık. Böylesine
açık bir ihlale rağmen hükümet öneriyi geçersiz sayması için parlamentoya
başvurmayı neden gerekli görmedi? Hükümetin bu konudaki yorumuna göre,
uluslararası hukukun bazı kurallarına aykırı düzenleme yapılamaz. Mutlak
nitelikteki bu kurallar hiçbir şekilde değiştirilemez (ius cogens). Örneğin
soykırım ve kölelik yasağı, bu gruba giren haklardandır. Bunun dışındaki
kurallar için aynı zorunluluk yok. Minare ikinci gruptaki haklara ilişkindir ve
halkoylamasına götürülebilir. Hükümetin yerinde olmayan bu yorumu sayesinde
sorunun baştan çözülme fırsatı kaçırılmış oldu. İnisiyatif de minare yasağını
savunanlara geçti.
Önerinin esas sahibi İsviçre Halk Partisi’nin (SVP) eski bir üyesi olan
Adalet Bakanı Eveline Widmer-Schlumpf, halkının demokrasi kültürüne güvendiğini
ve hayır çıkacağını söyledi. Bakan hanım oylamadan kısa bir süre önce de, minare
yasağını anlamsız bulduğunu, ancak burkanın yasaklanabileceğini ifade etti. Ve
zihinleri karıştırdı.
SVP ve EDU (Federal Demokratik Birlik) dışında tüm
siyasal partiler, hükümet, meclis, kiliseler, sivil toplum örgütleri ve
sendikalar yasağa karşıydı. Ancak hiçbiri bu yönde ciddi bir çaba sarf etmedi.
SVP tüm propaganda döneminin neredeyse tek belirleyeniydi. Bazı kantonlarda
yasaklanan afişlerinden minare yasağını savunma biçimine kadar halkın nabzını
hep onlar tuttu. Müslüman örgütler ise seslerini pek duyuramadılar.
|
