Rusların Güvenli Reaktörü

Geçen ay Japonya'daki Fukuşima Daiçi nükleer santralinden radyoaktif duman yükselirken, Rusya'nın devlete bağlı nükleer enerji şirketi Rosatom, Belarus'la bir nükleer santral inşa etmek için sözleşme imzalıyordu. Rus nükleer enerji sektörü genelde gelişmekte olan ülkelere olmak üzere tüm dünyaya reaktör satarak büyük kâr elde ediyor. Japonya'daki felaket sonrası tüm ülkelerde nükleer enerji konusunda bir kuşku oluşsa da Çin ve Hindistan gibi büyüyen ekonomilerin sürekli artan enerji gereksinimleri yüzünden başka seçeneği yok. Rosatom uzun süredir en güvenli reaktörleri ürettiğini iddia ediyor. Bunu Çernobil'deki felakete rağmen değil, tam olarak o patlama yüzünden olduğunu söylüyor. Rusya'ya göre, Çernobil'den sonra alınan güvenlik önlemleri yüzünden üretilen reaktörler dünyanın en güvenli reaktörleri.

Moskova'nın ön plana çıkardığı güvenlik önlemi ise fizikçi Leonid A. Bolşov'un geliştirdiği "çekirdek tutucu". Çernobil felaketi sırasında yaptıkları yüzünden Sovyet kahramanlık madalyası alan Bolşov şu anda Nükleer Güvenlik ve Kalkınma Enstitüsü'nün başkanı. Çernobil'deki patlama sonrası Bolşov'un geliştirdiği sistem sayesinde kömür madencileri yanan reaktörün altını kazıp çelik ve betondan oluşan bir platform yerleştirdi. Platformun içine yerleştirilen borulara santral dışından pompalanan su soğutmayı sağlıyordu. Bolşov'un ilk geliştirdiği çekirdek tutucudan çok daha modern olanları artık tüm Rus yapımı reaktörlere yerleştiriliyor. 64 yaşındaki Bolşov ise şimdi felaketi kendi çıkarı için kullanan bir kişi gibi konuşuyor. "Çernobil yüzünden Ruslar dünyanın en güvenlik takıntılı nükleer reaktör üreticisi oldu. Japonya'da olanlar da tüm dünyaya bir ders olacak. Felaketler sonrası herkes güvenliğe dikkat eder" diyor.

Ruslar nükleer reaktör sektöründe dünya lideri olduklarını söylüyor. Şu anda dünyada inşa halinde olan 60 reaktörden 15'ini Rosatom yapıyor. Şirket ayrıca 30 reaktör için pazarlık aşamasında olduklarını ve ilerde çok daha fazlasını satmayı planladıklarını belirtiyor. Rosatom'un reaktörlerinde kullanılan çekirdek tutucu erimeye karşı güvenliği artırıyor. Ancak Rosatom reaktörleri, Japonya'daki Fukuşima benzeri soğutma sisteminin çalışmaması yüzünden meydana gelen bir hidrojen patlaması riskine karşı diğerlerinden daha güvenli olmayabilir. Alınan en büyük ders ise hali hazırda inşa edilen hiçbir reaktörün nükleer erimeye (reaktör çekirdeğindeki radyoaktif yakıtın eriyip reaktörün dışındaki çevreye karışması) karşı dayanıklı olmaması.

Rosatom'un 2007'de Çin'in Tianwan şehrinde inşa ettiği reaktör, kendinden çekirdek tutucusu olan ilk örnek. Şirketin tasarladığı en son çekirdek tutucu, reaktörün altında bulunan bir havuz. Ama havuzun içinde su yerine metal bir alaşım var. Ruslar bu havuzu, en kötü nükleer kaza (çekirdek erimesi) riskine karşı en güvenli önlem olarak lanse ediyor. Illinois merkezli enerji danışmanlığı şirketi McI lvaine Company, Japonya'daki felaketin ardından yeni reaktör projelerinin üçte ikisinin erteleneceğini ve beş yıl içinde 200 milyar dolarlık küresel enerji yatırımının nükleer enerjiden kömüre, petrole ve diğer alternatiflere kaydırılacağını tahmin ediyor. Rusların türlü güvenlik önlemleriyle beraber sattığı yeni reaktörler bazı gerçekleri değiştirmiyor. Rusya'nın kısıtlı imkânları yüzünden bazı eski santraller hâlâ yenilenmiyor. Buna çekirdek tutucusuz Çernobil'de kullanılan tipte 11 reaktör de dâhil.