TC Sağlık Bakanlığı Tedavi Hizmetleri Genel Müdürlüğü Koordinatörü Uzm. Dr. Ali Kemal Çaylan: Yapının tasarımı sadece mimar üzerine yıkılamaz.

MesutT: Kamu iradesi, kendini fiziki ya da operasyonel anlamda yeniden yapılandırmak için geliştirdiği  projelerde yöntem olarak genelde bir uzlaşı ya da diyalog arayışında olmuyor. Bunun bir örneğini, Adliye Saraylarının yenilenmesi sürecinde yaşadık. Sağlık Bakanlığı’nın hastanelerin yenilenmesini öngören projesinde mimari ne kadar önemli bir girdi?

AliKemalÇ: Bakanlık, sağlık yapılarında asgari tasarım kriterleri getiriyor. Sağlık yapıları dinamik yapılardır. Bunlar, sağlık politikaları, tıp alanındaki ve teknolojideki gelişmelerle hareket kazanırlar; değişirler. Sağlık Bakanlığı, son yıllarda sağlık hizmeti alanında büyük atılımlar yaptı; sağlık hizmeti sunumunda ve bilimsel standartlarda söz sahibi birçok ülkenin de önüne geçti. Ülkemizdeki pekçok sağlık yapısı, 50 yılı aşkın bir ömre sahip. Tabi ki o zamanın hizmet sunma anlamındaki sağlık anlayışı ile şimdi arasında çok fark var. Ayrıca bu yapılar deprem açısından da riskli. Bir diğer konu da, hizmet kalitesini ve dolayısı ile hizmet sunum performansını da artırma ihtiyacı. Amacımız hem hizmet sunanların, hem de alanların memnuniyetini artırmak.

Eğer sürdürülebilir bir program oluşturmazsanız, bina daha bittiği andan itibaren tadilatla uğraşmaya başlıyorsunuz. Buradan, binanın tasarımı sadece mimarın üzerine yıkılamayacağı sonucu çıkıyor. Bu bir ekip işi. Bir binanın tasarımının başarısı, binanın kullanıcıları anlamında sahibinin kendini iyi ifade etmesinden kaynaklanır. Ne kadar iyi ifade etmişse, binanın tasarımı da o kadar iyi oluyor.

Yapı performansı dediğimiz zaman, depreme dayanıklılığın yanısıra pekçok ayağın olduğunu görüyoruz. Hasta, hastaneye ailesiyle, yakınlarıyla ya da arkadaşlarıyla geliyor. Bu noktadan hareketle, daha evlerinden çıkmadan bütün aşamaları planlamayı hedefliyoruz. Burada amaç, hastaneye ulaşımı yani sağlık hizmeti almayı kolaylaştırmak. Bu da yollardan hastanedeki park alanlarına, bina içersindeki yönlendirmelerden mekanın ferahlığına kadar her şeyi düşünmemiz anlamına geliyor. Hastanın durumunu da göz önüne alırsak, bütün dertlerini ilk geldiği yerde, dolaştırmadan çözmeyi hedefleyen bir sistem bu. 

Medaim Hoca ihtiyaçlardan bahsetti. Hastalara artık tek kişilik oda istiyoruz. Hem hasta mahrumiyeti, hem enfeksiyon önleme, hem de sağlık hizmeti sunumu kalitesinin artması gibi gerçekler, bizi tek kişilik odalara yöneltiyor. Burada amaç hastanın sevdikleriyle birlikte yaşayacağı, kendi duşu ve tuvaleti olan alanlar sunmak. Aslında örnekler incelenirse, burada lüks gibi görünen şeyler, maliyetleri düşürüyor. Çünkü hasta daha kaliteli hizmet alıyor, enfeksiyon vb daha az riske maruz kalıyor, moral gücü artıyor ve dolayısıyla hastanede kalış süresi de azalıyor.

MesutT: Bir konsept proje hazırlandığını biliyoruz. Bu konsept proje nelerden oluşuyor?

AliKemalÇ: Türkiye’de 28 sağlık hizmet bölgesi var. Amaç, hastaların sağlık hizmetine erişimini kolaylaştırmak. Bu bölgelerde, her türlü sağlıklı hizmetinin verilmesi sağlanıyor. Yani bir hasta kalp ameliyatı için uçağa binip de İstanbul’a gitmeyecek. Böylece hasta transferi, hareketliliği azalacak. Psikiyatri hastaneleri, genel hastaneler ve rehabilitasyon hastaneleri de bu planlama içinde. Önemli olan ihtiyacı belirlemek. Burada sadece rakamsal bir tespitten bahsetmiyorum. Örneğin odanın ne kadar ışık alacağı, orada kaç kişinin kalacağı, gereksinimleri... Önceki yılların yaklaşımı, buraya 800 yataklı, oraya 400 yataklı bir hastane şeklindeydi; bir tip proje oraya buraya uygulanıyordu. Biz, bunu istemiyoruz; her proje yerine özgü olmalı. İçinde kadın doğum, çocuk, genel cerrahi, dahiliye vs çeşitli ünitelerin olduğu 400 yataklı bir genel hastaneyi ele alalım. Her kliniğin kendine özgü, farklı işletme planları vardır. Siz mimar olarak bunları planladınız ve aldık oraya koyduk. Ancak, orada zaten bir kadın doğum hastanesi var, dolayısıyla böyle bir ihtiyaç yok. Böylece daha proje aşamasında karışıklıklar yaşıyorsunuz.

MesutT: O halde bu sağlık kampüslerinin hepsi bölgelerinin ihtiyaçlarına göre projelendirilmiş yapılar olacak?

AliKemalÇ: Kesinlikle. Taslakların hazırlanması aşamasında sağlık yapıları alanında dünyada ilk üçte yer alan Amerikalı NBBJ Bürosu ile birlikte çalıştık.Türkiye’den de NKY ile işbirliği yaptık. Türkiye’deki alanların özellikleri üzerine çalışıldı. Hastanın hastaneye yaya mı yoksa ambulansla mı geldiğinden, acil mi yoksa poliklinik hastası mı olduğuna kadar tek tek senaryolar oluşturuldu ve tasarım buna göre şekillendirildi.

MesutT: Proje nasıl hayata geçirilecek?

AliKemalÇ: Bakanlık projenin, kamu özel sektör ortaklığı ile hayata geçirilmesini planlıyor. Şu an Kayseri’de gerçekleştirilecek olan ilk projenin hazırlıkları sürüyor. Onun arkasından Ankara / Bilkent Etlik gelecek. Kamu özel ortaklığı, kamunun ve özelin karı ve riski paylaştığı bir modeldir. Yani kamu kadar özel de taşın altına elini sokmalıdır. Kamunun hantal yapı nedeniyle binaların yapımları gecikmekte ve maliyetlerde artmaktadır. Ortaklığın amaçlarından biri de binaları hızlıca bitirmek ve güncelliği yakalamak. 

MesutT: Atölyede sunulan projeleri nasıl değerlendiriyorsunuz?

AliKemalÇ: Hepsi çok özgün, yenilikçi çalışmalar. Buradan çıkan işleri hemen alıp uygulayalım beklentisi içinde olmak yanlış olurdu. Son derece faydalı çalışmalar olduklarına inanıyorum. Üstelik öğrencisiyle, eğitmeniyle uluslararası katılımlı bir çalışmaydı; bu açıdan da çok önemliydi. Dünyada da bu anlamda çok fazla örnek yok. Pekçok üniversitede, neler yapıldığını ve yapılabileceğini öğrenmek için arıyor bizi, bu anlamda da bir hareketlenmeyi tetiklediğimizi söyleyebilirim.

Ne kadar çok yeni fikir gelirse, biz de o kadar değişik düşünebiliriz. Örneğin ilk projenin önerisinin davranış terapisi için kullanılabileceğini düşünüyorum. İkinci projenin daha çok iç mimariye dönük gibi. Üçüncü projeye ise güzel başlamışlar ama sonuca gidememişler.