Kentsel Dönüşüm için Sosyal Etki Değerlendirme Rehberi

17 Ağustos 2013 tarihinde NEF ve Kentsel Strateji İşbirliği ile kurulan Kentsel Vizyon Platformu, 81Kent81Vizyon, 39KENT1İstanbul programlarının ardından On Proje Onlarca Etki Programı'nı ve program sonunda hazırlanan Sosyal Etki Değerlendirme (SED) Rehberi’ni düzenlediği bir toplantıyla kamuoyuna duyurdu. Kentsel Vizyon Platformu’nun kurucuları Erden Timur ve A. Faruk Göksu, ‘sosyal dönüşümün önemini dikkate aldıklarını, büyük altyapı ve çevre projelerinde aranan ‘Çevresel Etki Değerlendirme’ (ÇED) raporları gibi, kentsel dönüşüm projelerinde de ‘Sosyal Etki Değerlendirme’ (SED) raporlarının yasal zorunluluk haline gelmeli’ dedi.
 
A. Faruk Göksu: Sosyal dönüşüm için empati kurmak lazım

Kentsel Strateji kurucu ortağı Şehir Plancısı A. Faruk Göksu, SED Raporlarının günümüzde dönüşüm projelerinde yaşanan olumsuzlukları minimize edeceğini, empati yoluyla beklentilerin ortaklaştıracağını ve uzlaşma yoluyla gerilimsiz örnek projelerin gerçekleşeceğini belirterek, sosyal dönüşümün gereği olarak örnek SED Rehberi hazırladıklarını belirtti. Göksu’ya göre, SED Rehberi’nin kamu, özel ve sivil toplum örgütleri, kamu ve özel sektör proje geliştiricileri ile dönüşüm projelerine kredi sağlayan finans kuruluşları olmak üzere projeden etkilenenler ile araştırmacıların kullanabileceği başvuru kitabı olmalı, plan ve tasarım projelerinin onay aşamasında SED raporu şartı aranmalı.

Erden Timur: Örnek SED raporu hazırlayacağız

Platformun kurucularından aynı zamanda Nef Yönetim Kurulu Üyesi Erden Timur ise platformun bir sonraki hedefinin, başlangıç aşamasındaki bir kentsel dönüşüm projesi için örnek bir SED raporu hazırlamak olduğunu; böylelikle rehberde önerilen yaklaşımlar, programlar ve projeleri gerçekleştirerek, etki ve tepkinin denge içinde geliştirildiği katılımcı dönüşüm projelerinin hayata geçirilmesi olduğunu açıkladı. Timur, “Nef olarak kurumsal felsefemiz ve anlayışımız nedeniyle kentsel gelişim süreçleri bizim için büyük önem taşıyor. Bu konuda yalnızca var olan sürece katılmak yerine, süreçleri iyileştirmek ve kolaylaştırmak adına farklı neler yapabiliriz düşüncesinin peşindeyiz. Bu nedenle bir sonraki adımda örnek bir SED Raporu hazırlamayı hedefliyoruz” açıklamasında bulundu.

On projede, onlarca etki araştırıldı

Kentsel Vizyon Platformu tarafından yürütülen On Proje Onlarca Etki Programı ile İstanbul’da on kentsel dönüşüm alanında araştırmalar yapıldı ve halkın kentsel dönüşüm algısı ile mekân ve yaşama olan olumsuz etkiler ortaya konuldu. Araştırmacı, iletişimci ve mahallelilerden oluşan sosyoloji, şehir planlama, mimarlık ve kentsel tasarım gibi mesleklerden üç kişilik ekiplerden oluşan toplam 30 katılımcı ile 4 ay süren çalışma yapıldı. Çalıştaylarda tartışmaya açılan her proje, araştırma ve saha çalışmaları Ortak Raporda bir araya toplandı.

Ayazma-Küçükçekmece, Çeliktepe-Kağıthane, Fikirtepe-Kadıköy, Okmeydanı-Beyoğlu, Tarlabaşı-Beyoğlu, Sarıgöl-Gaziosmanpaşa, Sulukule- Fatih, Vatan Mah.- Bayrampaşa, Yeni Sahra- Ataşehir ve Yunus Mah.-Kartal ilçelerinde, farklı proje modellerini içeren on proje alanı seçildi.

Onlarca etki araştırıldı

Program katılımcıları saha çalışmaları ile anket ve yüz yüze görüşmelerle kentsel dönüşüm projelerinden etkilenenlerin sosyal yapı değişimleri, psikolojik durum, komşuluklar ve aidiyet, kaybolan meslekler ve işler, beklentiler yani yaşama olan olumsuz etkileri araştırdı, sorunları tespit etti. Gerçekleşen ve planlama aşamasındaki projeler incelendi, mahalle dokusu, sokak, yapı tipolojileri değişimleri dikkate alınarak mekana olan olumsuz etkiler de tespit edildi.

5 adımda SED raporu

On Proje Onlarca Etki Program sonuçları, ulusal ve uluslar arası deneyimler dikkate alınarak, Türkiye'de ilk kez SED Rehberi; merkezi yönetim, yerel yönetimlerin, kalkınma ajanslarının, özel sektörün ve yatırımcıların, projelerden etkilenenlerin ve sivil toplum kuruluşlarının yararlanması amacıyla Kentsel Vizyon Platformu ekibi tarafından hazırlandı.  Kentsel Vizyon Platformu Koordinatörlerinden şehir plancısı Sıla Akalp ise 5 Adımda Nasıl SED hazırlanması gerektiğini 5T kavramlarıyla açıkladı:

1. Adım; Dönüşüm alanını TANIMLAMA; durum tespiti
2. Adım; Seçenekleri TARAMA; erken müdahale
3. Adım; Etki ve tepkileri TAHLİL; değerlendirme
4. Adım; Süreci TASARLAMA; etki hafifletme
5. Adım; Etki ve süreci TAKİP; izleme ve değerlendirme