Son Yıllarda “YAPI”da Yayımlanmış İstanbul Yapıları Üzerine Bir Yorum / Yeni Kozmopolit Ortam mı?

/P>

Kırk yıldır kullandığımız “kozmopolit” sözcüğünün Türkçesini araştırdım, “karışık, karma, katışık, uluslararası, yabancısı bol” karşılıkları ile karşılaştım. Yani çokkimlikli veya kimliksiz arası bir şey. Bunun üzerine düşünce üretmeyi denersek, çok kimlik, birgün sanatta bir kimliğin doğuşu olabilir ve buna “uluslararası”lık denilebilir mi?

Birleşmiş Milletler gibi örneğin... Bu bir kültürel çoğulculuk gibi görünüyorsa da, 200 ülkeden birkaçının yönlendirdiği uluslararasıcılığın gerçekte küresel gibi simgesel bir senaryo olduğunu düşünürüm. Bütün kültürler yaşanan çağın etkisini alsalar da kendilerinin de geçmişten bugüne bir kimliği olmalı... Bunun olmamasını”katışık” deyimi çok güzel anlatıyor. Kimliksizlik adı başka görünse de, anonimliğin çok ciddi, tartışılabilir bir gerçek olduğuna inanırım. Örneğin eski yerel yapıların birçoğu gibi. Bir kısım prizmaların genelde yalınlıkla savunulmasının bir anlamı olmalı... Anonimlik, çok uzun zaman, mimariyi içi boş, görsel bir cephe düzenlemesi gibi algılayan neo-klasik döneme karşı bir cephe oluşturmuştur. İşlevsellikten güç alan rasyoneller formdan ve süsten kaçıyorsa, o konuda söyleyecek çok fazla sözü olmayabilir. Sessizliğin de müziğin bir parçası olduğu gibi sanki...

Şimdi bir kısım mimarlarımızca uzun aradan sonra yine denenen bu yaklaşımda, mimarlar yapılarının “herhangi bir” olmaması için bu kez işlevle, yapının içiyle ilgisi olmayan ekler yapıyorlar... O zaman yalınlıkta geçiştirilmiş tasarım süreci, oda boyutları, iç ulaşım, servislerin çözümü olmuştur. Bir tür Neufert şablonları gibi...

“Yabancısı bol” deyimi ise, acı bir gerçektir. Mimarların, kendilerinden düşünce ve duygunun, mimarlık denen yeteneğin katıldığı tasarımlar yerine, yabancı imge ve öğelerden oluşan bir eylemin müellifi, sahibi olabileceğini sanmıyorum. Çok isteniyorsa uluslararası şemsiyesi altında, aslında kimseye ait olmayan bir yapıya anonim denilebilir veya yapıya zoraki bir isim aranabilir. Kuşkusuz, gelenekselleşmiş bir çağdaş anonimi, yabancı bir kimliğe yeğlerim.

Uluslararası deyimi, hem kozmopolit sözcüğüyle, hem de Türkçe tanımlarıyla kusursuz bir uyum içinde.
Bir değerlendirme, eleştiri yapılırken, yaklaşım kümeleri oluşturmak adettir. Yapının nitelikleri kümesiyle açıklanır.
Seçicilerimiz uluslararası dedikleri mimarlığımızı yine kendileri uluslararası kuramsal kümelemeye sokamadıklarını da söylüyorlar. Sanıyorum bu yaklaşımların her birinin temeli olan düşüncelerin oluşturduğu anlatıma gerektiği gibi uyulmadığı savıyla konuşuyorlar... Onlara hak veriyorsam da, ayrıca yaşamımızda uluslararasıyla doğal olarak aramızda sanıldığından daha çok farklar olduğunu düşünüyor ve kendime göre kümeliyorum.