Son Yıllarda “YAPI”da Yayımlanmış İstanbul Yapıları Üzerine Bir Yorum / Yeni Kozmopolit Ortam mı?
|
/P> Türkiye’nin temel kümelerinden olan yerel/geleneksel yaklaşım YAPI’nın 2000 yılından bu yana yayımladığı örnekler arasında pek görülmüyor. C. Bozkurt’un Mısırlı Aziz Paşa Yalısı Konuk Evi’ni, Boğaziçi mirasına çağdaş bir ek, iyi bir örnek sayarım. Yenilemeler ve çağdaş yapılar arasında, iki konuya da özel yaklaşımlardan sapmadan uygulama deneyimini iyi kullanıyor. İstanbul’da kimlik oluşturmak amacıyla uygulanan Boğaziçi Yönetmeliği ve konak/köşk gelenekselini başarılı bulamıyorum. Geleneksel yaklaşım büyük bir yerellik tutkusuyla yazlıklara taşınmış olmalı... Buna karşı birkaç dönemdir uzaklaşılmış prizmaların, bazen köktenci rasyonalist, bazen rasyonalizmin yeni yüzü ile uygulandığını görüyoruz. Örneklerimiz arasında, birinci yaklaşımdan yalnız Boran Ekinci’nin Esit Yönetim Binası var. Ekinci’nin, insanların lehine de olsa, inançlarından ödün vermeyeceği anlaşılıyor. Tabanlıoğlu Mimarlık İstanbul Modern’in iç düzenlemesiyle bu kavramı uygulamış olmalılar. İkinci yaklaşımda ise Türk Mimarlığının son yıllarda yakaladığı başarılı bir orta yol, Erginoğlu/Çalışlar’ın Harp Akademileri Kapalı Yüzme Havuzu, Özdemir/Yılmaz’ın Bilgi Üniversitesi Yerleşkesi, Turgut Alton’un Eczacıbaşı Yönetim Binası, Marulyalı/Aksüt’ün Otomatik Otopark Binası’ndan örnekler veriliyor... Prizmaları formlaştıran düzenlemelerin yeni yaklaşımda Erkman/Şener’in İTÜ Süleyman Demirel Kültür Merkezi, Tabanlıoğlu Mimarlık’ın Doğan Medya Yapısı, EPA Mimarlık’ın Te Sağlam Evi, H. Yürekli/M. Baslo’nun İTÜ Merkez Kitaplığı Binası eki, her biri bu kümeden ayrılmadan özel bir yaklaşım içindeler... Form oluşturmak isteyenlerden, Karabeyler/Özyurt’un, ENKA Özel Okulları, N. Sayın’ın Irmak Lisesi, Şahinbaş/Fikirlier’in Sabiha Gökçen Havalimanı, Turgut Alton’un Mercedes-Benz Pazarlama ve Yedek Parça Tesisleri, Rees/Has’ın Anadolu Sağlık Merkezi’nin ortak yanları yalnızca mantıkla formu barıştırmak olmalı... Her birisi sanki başka bir çevrenin dilini konuşuyorlar... Örneğin, Alton’un yönetim ile oto pazarlama yapıları arasındaki farkın, değişik çevre ve işlevden geldiğini düşünürüm. İsteklerde daha özgür, ortamdan ayrılmak isteyenlerin zaten benim gibi hata yapmayı göze almış mimarların beklentileri içinde kuşkusuz bir adım ileri eleştiri beklentileri de olmalı. Buna inanarak Selim Velioğlu’nun, İTÜ Dr. N. Birkan Temel Eğitim Okulu önerisini, kavranma sınırını aşan, aşırı ayrıntı yüklemesiyle form ve kimliğini anlatamıyor, kaybolmuş gibi görürüm. S.M. Şener’in İTÜ Denizcilik Fakültesi ek yapısını
tanıtırken hep dar giriş cephesi gösterilmektedir. Fotoğraflarda böyle Gehry
özgürlüğü ile başlayan yapının geri kalan bölümünün sanırım nasıl bittiği merak
edilir. Fotoğrafların dışında kalan, yapının büyük bölümü ise, görünenin tersine
akılcı/rasyonel bilinen yapılardandır. Bu yapının yola dönük ucuyla gövdesi
arasında birbirini reddeden aykırılığın başka yorumunu bilmek isterdim. Çünkü bu
tasarımın bütünlüğünü zedeleyen yaklaşım Türkiye ortamında ilgi görmüş başka
yapılarda da var. Genellikle cephelere yapılan, gövdeye aykırı eklerin yapının
bütününe kimlik kazandırdığı sanılırken, aldatıcı eylem oluveriyor. Tekeli/Sisa’nın Metrocity Konut ve Alışveriş Merkezi ile Nedim Sisa’nın Kapital İş Merkezi’nde yapılan programın niteliği ve büyüklüğü, tasarımı Türkiye’den iyice uzaklaştırmıştır. Bu yapılar kuramcılarımızın, “Dünyanın hiçbir yerinde yadırganmayacak” görüntü deyimini tersine çevirerek, Türkiye’de yadırganacak kadar yabancılaştırmıştır. Kulelerdeki Türkiye’nin ilk adımları; gelecekte bir birikimle birlikte bazı özgünlükler umarım denenecektir. Belki yakın bir gelecekte, Türkiye mimarlığı deneyimleriyle, “Uluslararası Türk Gelenekseli” gibi bir düşünce çevresinde buluşacaklar veya alışkanlıklar içinde olacaklar. Ama uluslararası kule çapında bu varış daha uzakta görünüyor... Örneklerde de görülen yenilemeler, ahşap yapılar üzerinde olduğunda yapıyı büyük ölçüde yeniden inşa etmek zorunda kalıyoruz. Bu durumda tartışılacak çok şey olsa da, kuramsal bir çözüm göstermek kolay değil. Sanırım yeni kurallar getirmek gerekiyor... Erginoğlu/Çalışlar’ın Rafineri Reklam Ajansı, Sportsnet ve Balkış/Çalışkan’ın Can Yayınları, Tequila ve TBWA Reklam Ajansı, Yapı Kitabevi yapı içi düzenleme veya yenilemeleriyle etkileyici görüntüler veriyorlar. Bu uygulamalar, formu yapının içine sokma; içine, yoksa boyut kazandırma, varsa yenisini kazandırma gibi mimarinin dış niteliklerini içeride sürdürme türünden katkıda bulunmaktadır. Bir yaklaşım değerlendirilmektedir. Fakat, dışıyla içiyle bu yapıların olabildiğince kimliğini tanımadan artı düzenleme konusunda düşünemiyorum. Yapının içi ile dışının bir oluşumu yansıttığına inananlar için, eksik bilgiyle, yapının tümünü tanımadan soyut bir tiyatro dekoru seyredermiş gibi bakmak doğru bir yaklaşım olmasa gerek. Has Mimarlık’ın Yapı Kitabevi’nin sokakla bütünleşmesi, istenen bir zemin katıyla kısıtlı olması anlaşılır, alışılmış durumdur... Yine de iç mekânların kimlik kazanması için yapılan girişimin ülkemizde güçlenen bir iletişim olduğunu düşünüyor, her durumda miras bir yapının etkileri gibi yapının bütünüyle de iletişim içinde olmasını bekliyorum. Yapının tasarımıyla herhangi bir ilişkisi olmayan, sonradan düzenlenmiş iç mekânlar, çağdaş bir çevre oluşturulmasına katkıda bulunuyorlar.
|
