"Koku Nesnesi" (Olfactory Object)

Tate Modern’deki sergide yer alan projelerden belki de en çarpıcısı, Herzog & de Meuron’un mimariye ve tasarıma farklı yaklaşımının adeta bir kanıtı olan “Koku Nesnesi”(Olfactory Object) adlı parfüm tasarımı. Herzog & de Meuron’un “21. yüzyılda parfüm tasarımını mimarların yapması gerektiği” önermesine dayanarak uzun denemelerden sonra tasarladığı parfüm, ilk olarak Rotterdam’daki Hollanda Mimarlık Enstitüsü’nde (NAI) gerçekleşen sergide sunulmuştu. Tıpkı sergilenen diğer projelerde olduğu gibi, ulaşılan sonuç ara ürünlerle birlikte ziyaretçilerin test tüplerinde deneyimleyebileceği şekilde sunuluyor. Jacques Herzog, kokunun mimari için gerekli bir bileşen olduğunu çünkü kokuların imgelerden daha etkili bir şekilde mekanın varlığını ve hatırasını çağrıştırdığını belirtiyor. Herzog’un projeyle ilgi açıklama metninde şu önermeler de yer alıyor: “Parfüm üretimi uzun yıllardır moda tasarımcılarının elinde bulunuyor. Aslında modayla mimari arasında oldukça fazla benzerlik söz konusu. Giydirmek, soymak, dönüştürmek, şekil vermek, heykelsi olasılıklar üzerinde çalışmak, yüzey dokusuna özel önem vermek, stil üretmek gibi kavramlar bunlardan bazıları. Moda hepimizi etkilese de, kapsamı sınırlı”. Herzog’a göre önemli olan bir parfümün kendisinden çok kokusuyla bağlantılı olarak bellekte saklanan anılar ve mimariyle ilgili bellekte saklanan anıların oluşmasında kokular da en az imgeler kadar etkili. Herzog şöyle devam ediyor: “Belleğimizde kalan mimari mekanları imgeleriyle olduğu kadar hatırlattığı kokularla da anımsarız. Bu anılar, bellekte saklanan bir tür imge ve koku kütüphanesinden geri çağırılarak gerçekle hayal arasındaki bağı oluşturuyor... Daha iyi ya da daha kötü binalar üretebiliriz ancak tıpkı parfümde olduğu gibi, değerlendirmede önemli olan onunla ilişkilendirilen deneyimdir. Tıpkı bir stadyumda yenilen takımın taraftarıyla kazanan takımın taraftarının mekanı farklı hatıralarla anımsayacak olması gibi. Bir mekanın “aura”sını ve mimarinin algılanışını belirleyen şey duygulardır.” Herzog, mimarların mekanı tasarlamanın yanında duyularımızın tümüne hitap eden koku gibi yardımcı faktörleri de şekillendirebileceklerine inanıyor. “Koku nesnesi” de bunun yenilikçi bir denemesi. Derleyen ve fotoğraf: Sena Özfiliz